TUỲBÚT

Tứthập Trithiênmệnh

by dchph

Mình chẳngnhớ rõ là từbaogiờ mình bắtđầu đểý rấtnhiều về tuổitác của mình. Mỗilần soigương lúcnào cũng nhìn thậtlâu những nếpnhăn inhằn trên trán, hai bên khoémắt, và nếpgấp phíatrên hai gòmá. Nherăngra là nhìnthấy trướcsau nhưnhất, đều hư cả! Rõrệtnhất là những sợi tócbạc, chúng đã lấn gầnhơn nửa máiđầu. Nếu khôngcó màu tócnhuộm chelại thì cólẽ mình còn trông già hơn cáibóng mình đang nhìnthấy trong gương.

Khổng Tử viết: Tamthập nhi lập, tứthập nhi hoặc, ngũthập trithiênmệnh... nghĩalà làmnên sựnghiệp vào tuổi bamươi,  tuổi bốnmươi "khủnghoảng tuổi trungniên", và khi đến tuổi nămmươi phải chấpnhận sốmệnh... Còn mình thì nghĩ cólẽ tuổi bốnmươi mình nên trithiênmệnh... 

Và cáituổi trithiênmệnh theo quanđiếm "ngũthập trithiênmệnh" đãđến tựhồinào vào đờimình ở cáituổi bốnmươi! Nó đến mộtcách ngangnhiên và tànnhẫn, đến như vũbão, đến tưởngnhư bấtchợt khôngkịptrởtay. Mình còn nhớ khiđang trong độtuổi đôitám, mình đã nghĩlà mình sẽ khôngbaogiờ bướcđến cáituổi bamươi, hoặc đã nhìn cái năm 2000 và thấy consố ấy xalạ làmsao. Còn những trên haimươi lăm năm nữa cơmà! Và mình vẫncòn nhớrõ những ấntượng về những biếncố lịchsử lúcbấygiờ. Nghe nàolà nhữnggì đạiloại như câu "haimươinăm chiacắt đấtnước", và mình nhớrõ là mình đã nghe câunói nầy với rấtít xúccảm vì dườngnhư nó chẳng ănnhậpgì tới đời mình.

Cũng giốngnhư ngàynay hỏi người thanhniên với độtuổi trêndưới hămlăm, cái thờiđiểm chấmdứt chiếntranh 1975 xaxôi đó khôngcó ýnghĩagì đốivới họ. Thếnhưng với mình của ngàyhômnay những câunói như "Xaxứ haimươinăm" hay "chiếntranh chấmdứt trên 25 năm rồi", mình lại cố khôngmuốn tinrằng những câunói nầy liênhệ mậtthiết đến cuộcđời mình, là mộtphần của đời mình giốngnhư nếpnhăn trêntrán và máitóc đã bạc hơn nửa. Khôngmuốn tin bởilẽ mọichuyện dườngnhư mới xảyra ngày hômqua hay tuầntrước. Mọithứ liênhệ đến những biếncố lịchsử kia (của nước và riêng của cuộcđời mình) với những hìnhảnh đầy ấntượng diễnra ngờingời trướcmắt, cứ ynhưlà đang xem những đoạn băngvideo. Ngôitrường trunghọc Petrus Ký cũ đứnglớngớ từng đámhọctrò vôtội hoangmang. Ðường Phan Thanh-Giản ngậptràn ngườixe dồndập dỗ vào thànhphố. Xaxa nghe rềnvang tiếng đạibác. Trên những lềđường của thànhphố nơinào cũng trànngập quầnáo línhtrận và giàybốtđờsô vứtbỏ trongnhững giâyphút hốthoảng vộivàng. Ðạilộ Thốngnhất gầmthét những tiếng xetăng cánlên đườngnhựa ầmầm tiếnvề Phủ Tổngthống...

Cáituổi bốnmươi nó đến khôngnhữngchỉ đơnthuần với những hìnhảnh của quákhứ mà cònlà của hiệntại, đólà những thựctại dồndập từngngàyqua, mới ngoảnhmặt là đãhết một ngày, xong một tuần, tới cuốitháng lãnhlương, tiếptục cho thángsau, nămtới... khôngchờ khôngđợi và ngàytháng trôiqua tưởngchừngnhư rất hờhững nhưng baogiờ tronglòng vẫn thầm tiếcnuối những giâyphút quíbáu của cuộcđời... Mọithứ trôinhanh vùnvụt.. cứnhư những đoạnphim quaynhanh, tớilui, tớilui, chậmlại, nhanhlên...

Lâungày, thỉnhthoảng gặplại một ngườiquen, chị ưa nói:

-- Chị cứ nhớ lần đầutiên gặp Ð., trông em cứynhư là cậuhọctrò trunghọc!...

Mình biếtlà chị nói thựclòng bởilẽ khi mình giỡ cuốn album ảnh ra, tựmình xemlại những tấmảnh chụp trongkhoảng thờigianđó mình trông giốngnhư một chàngthanhniên còn nonsữa. Và ngàynay, mình khôngcòn mấythích chụphình nữa. Lýdo giảndị là hìnhmình chụp khôngcòn thấyđược cái hìnhảnh của chàngthanhniên đẹptrai ngàyxưa kia -- bâygờ đẽ trởthành một gãđànông trungniên tuổi đãquá cái lằnranh của địnhmệnh.

Trithiênmệnh? Cáimệnh mà Trời đã dànhcho mình, cólẽ mình đã ngộ, đã tri, cólẽ từtrước ngaycả thờiđiểm đó. Mình chưa làmgìđược cáigì đángkể cho chính đờimình để gọilà thànhcông -- nhưng trước những thấtbại mình đã cố không đểlòng, khôngbuồn, khôngvui, và cũng chẳng nhụtchí... Cáigì mình đãtừng đeođuổi trong cuộcđời, mình vẫn âmthầm tiếptục làm, dù cơhồ chẳng được ai bêbcạnh cổvũ, tándương, hay khuyếnkhích...

Ngàyquangày và cứthế. Ðịnhmệnh nó đẩytới đẩylui, tớiđâuhayđó, qua một ngày là xong một ngày chodù mình vẫnthường cố nhũlòng là phảisống saocho từngngàyqua thật đíchđáng, "living one day at a time."

Thựcra khôngcầnphải đợi đến tuổi bốnmười mới cógnười "trithiênmệnh." Trênđời cóngườinầy kẻkhác, cókẻ trướcđó nhiềunăm đã "ngộ". Nếu xem đời là cáiđạosống thì đólà những người đã "ngộđạo." Họ chấpnhận địnhmệnh và sống annhiên tựtại nhữnggì mà cuộcđời đã mangđến cho họ. Cáibuồn, nỗivui, cáinhục, cáivinh, cáisang, cáihèn... tấtcả mọithứ chỉlà những khíacạnh của đờisống và họ chấpnhận mộtcách trọnvẹn, nghĩalà hỉnộáiố thứnào cũng lấyra làm niềmvui cho cuộcđời họ.

Khi trẻ, ai cũng mang một lýtưởng trongđời, mộng lấpbiểnvátrời. Khi lớnlên, saukhi đã trảiqua một khoảngthờigian dài bonchen với cuộcsống, ngoài mộtsố người đã "ngộ", vẫncòn những người ấpủ lýtưởng thờitrẻ. Cóngười sống không lýtưởng, nhưng bùlại họ có những ướcmơ dù đólà những mộngước nhonhỏ.Tómlại, cuộcsống mọingười nóichung trong quảngđời nầy là những truyđuổi khôngngừngnghỉ theo những hìnhbóng đôikhi tưởngnhư rất phùdu nhưng lại rấtlà hiệnthực, nhưlà sựnghiệpcôngdanh, nhàcaocửarộng, vợđẹpconkhôn. Nhưng thếrồi, bấtchợt bỗng có mộtngày ngườita nhậnra rằng họ khôngbằnglòng với những gì họ đãcó. Họ cảmthấy đờisống họ dườngnhư có cáigì đó rấtlà tẻnhạt, nhàmchán... Họ muốn một thứgìđó kháchơn.

Cólẽ nhiềungười trong chúngta khôngmấyai hoàntoàn sungsướng và bằnglòng với cuộcsống hiệntại đangcó. Hay nói đúnghơn là conngườita đasố khônghoàntoàn thoảmãn với nhữnggì mình có. Ðứng núi nầy trông núi nọ... Vợngười đẹphơn vợ ta... Cóvợ lại muốn độcthân... Xe mới nhà mới... Ở Mỹ lại muốn về Việtnam.... Khủnghoảng tuổitrungniên... Ở Việtnam lại thèmmuốn sang Mỹ... Canhcánh bênlòng mỗingười mỗi nỗi... Lòng nầy biết tỏ cùng ai....

Bạnbè cùng lứatuổi với mình, có đứa thì mua nhàđất sẵn ở Việtnam muốn vềhưu non, có đứa thì vuithúđiềnviên ở Mỹ. Có đứa thì muốn về Việtnam làm ônggiáogià gầydựnglại những hoàibão thờitrẻ vào những thếhệtrẻ mới. Có đứa tuy tranhđấu tớicùng trên mặttrận chínhtrị nhưng lờilẽ bớt cựcđoan hơn... Nóichung, đámbạn ở nướcngoài xemra đã mệtmỏi, chỉcòn đủsức ômấp những giấcmộng giảnđơn bìnhdị. Cònlại, đámbạn trongnước dườngnhư ai cũng còn bừngbừng nhiệthuyết. Tuy tấtcả đã bướcra ngoài tuổi bốnmươi nhưng chúng vẫncòn cuồngnhiệt với những cơnmen nồngsay của cuộcđời, xem đời là một trườngtranhđấu tranhgiành tướcquyền, tiềntàicủacải và địavị xãhội, nơi những sựnghiệp được dựnglên và cũng là bãiđất chôn thân của những kẻ đã trởthành thântànmadại.

Những kẻ ở vào lứatuổi trungniên như mình, có mấyai ngoảnhđầulại nhìn mãnhđời mình của haimươi năm trước mà không cảmthấy rằng mọichuyện trướcđó xảyra giốngnhư mới ngàyhômqua. Bởithế, haimươi năm nữa sẽ đến, đến như bãotáp, có làbao? Ai cũng thấy vậy, biết vậy, nhưng họ lại khôngthểnào mộtsớm mộtchiều vứtbỏ hết mọithứ để đeođuổi sốngtheo ướcmơ thậtsự của mình, làmtheo ýnguyện của mình để cảmthấy lòng hânhoan sungsướng. Mọisự tưởngchừng như đơngiản nhưng chẳng đơngiản chút nào. Mình có thằngbạn cùng quê mới gặplại, nó nói nó mơước lái xehơi đi vòngquan quảđịacầu. Cóđiều là nó mới bị sathải trong kỳ kinhtế suythoái do kếtquả của biếncố 11/9. Nó trướcđây làm thảochươngviên điệntoán cho một côngty bảohiểm, nay lại tínhchuyện xinphép mở xe bánnước sinhtố trên đườngphố Nữuước. Dođó, người có tính cũng khôngbằng trời tính. Tôi có hẹn với nó là sẽ ráng cùng nó thựchiện chuyếnđi vòngquanh tráiđất bằng xehơi khi eobiển Bering cócầu bắtngang và nếu nó còn dưsức sau một thờigian chốngchọi với cáibệnh viêmgan B nó đangmang trong người mà khôngcòn bảohiểm sứckhoẻ để "trợsức".

Và với những ướcmơ "bìnhdị" đó, xemra ai cũng cóthể thựchiện được mộtcách dễdàng, nhưng nhìnquanh chưađuợc mấyai thựchiện được, và ướcmơ vẫncòn là mơước. Tuy đãcó thằng bỏviệc, vềhưu, lidị vợ, mua xe loại duhành cắmtrại cùngvới cô tìnhnhân trẻ chạylôngrông từ tiểubang nầy tới tiểubang khác, sống cảngày trong rừng, ănchay, làmthơ, uốngrượu... chán thì về Việtnam dămba tháng. Có thằng thì trithiênmệnh sau một thờigian vùngvẫy cố sống theo suynghĩ của mình, ngàytháng cắmđầucắmcổ đilàm, đợi cóphép nghỉhè là bungđi tứxứ thựchiện mộtphần ướcmơ nhỏnhoi của mình là thích làm kẻlãngdu viễnkhách...

Hômnọ, đang dạochơi trênmạng, tìnhcờ click trúng bảnnhạc của Y Vân, nghe thấyhayhay thấmthía làmsao, đạiý là: "Em ơi có baonhiêu? Sáumươi năm cuộcđời. Haimươi năm đầu, sungsướng chẳngbaolâu... Haimươi năm sau... tìnhyêu cao vờivợi... Haimươi năm nữa làbao? Ối, đờisống không là bao. Ôi, tìnhyêu saolạithế..." Nghĩkỹlại, đây cũnglà một triếtlý của đờisống và chắc cũng chẳng mấyai thựcsự cảmthức được trọnvẹn ýnghĩa của nó và sống saocho rahồn. Xungquanh mình, mình đã gặp cũng lắm người đã sống với khôngngớt những âulo toantính và bậnbịu qua từngngày. Họ sốngcho cáigọilà "tươnglai", họ phấnđấu cho "tươnglai", họ gầydựng cho "tươnglai" và cái "tươnglai" của họ thườnglà những "giấcmộngvàng" và khi "tươngtai" của họ khônggiốngnhư trong "giấcmộngvàng" như đãđược thêudệt -- tớilúcđó thườngthì họ mới bắtđầu "trithiênmệnh" saukhi đã vượtquá cái mốc "lụcthập."

Cái "lỡlàng" của đờisống của conngười chínhlà ỡ chỗ conngườita ítkhi biết ("tri") thếnào là "đủ" -- cái "đủ" trong ýnghĩa của câunói của Khổngtử: "Tritúc tiện túc, đãi túc, hàthời túc?" Riêngmình, mình cũng ýthức được đềunầy và mộtđôilần mangra nói với my boss (chưa đến tứthập) là bả nóingay là conngười mình thiếu ýchí phấnđấu cho sựvươnlên, cónghĩa là "not ambitious enough." Trong một mứcđộ, "trithiênmệnh" chínhlà "tritúc." Mình chỉ thấy hai câu nầy chỉ khác ởchỗ là: tứthập "trithiênmệnh" là cáichânlý của nhânsinh, còn "tritúc" tiệntúc là cáitriếtlý của đờisống.

Dùrằng mình đã biết "thế", thế nhưng sao mình không lại được "thế"? Mình có baogiờ bằnglòng với hiệntại đâu? "Ðứng núinầy trông núinọ." Mình vẫnchưa "tritúc." Mình vẫncòn những hoàimong, những đòihỏi, vẫncòn sống trong giấcmộngvàng. "Vàng" đâylà những mơước sống vượt rangoài những ràngbuộc, những lềlối, những tụcluỵ, và những địnhước kềmchế của xãhội, nó bắtbuộcmình phải thếnầy thếnọ, nó làm mình bựcmình, nó làm mình thấtvọng, nó làm mình khắckhoải, không làmđược những điều mình muốn, không sốngđược hếtmình... Những phiềnluỵ của cuộcđời dườngnhư đeođẵng mãi trênngười. Mình chêbai ngườita sao họ sống khổ thế, rồi nghĩlại mình thựcra cũng chẳng hơn ai.

Và, áichà! Khi bướcđến cáituổi trithiênmệnh nầy, mình cũng bắtđầu suynghĩ đến cáichết. Ðôikhi tựhỏi với chính lòngmình là có sợchết haykhông? Ai trênđời nầy mà chẳng chết?  Ngoãnhmặtlại nhớđến những khuônmặt mộtvài bạnbè thânquen cũ nay đã rađivĩnhviễn và rồi nghĩnhớlại những giâyphút đốimặt với thầnbiển và thầnchết khi vượtbiển -- mình cảmnhậnđược sựhưvô và nỗiphùphiếm của cuộcđời. Thếmà như ta đã thấy conngườita hằngngày bươngbất bonchen nhau tấtbật để vượthơn kẻnầy kẻnọ, nhàcửa, xehơi, dốpdiếc... cuốicùng rồi cũng sẽ chết... Củacải sinhrađời không mang tới, chết cũng chẳng mangtheo được, nhưng conngườita baogiờ cũng xem chúng như bảovật.

Mình cholà sựsống và cáichết giốngnhư giấcnamkha, ngủ và mơ, mơ thấy mình trảiqua hết một đờingười, mơ rồi tỉnh, tỉnh rồi ngủ.... Chắcchắn là cáichết là giốngnhư giấcngủvùi khôngbaogiờ tỉnhdậy lầnnữa. Nhưvậy cógì đángsợ khôngnhỉ?

Nếu quảthực có linhhồn thì khi conngườita khi chếtđi linhhồn chắc sẽ tiếptục cho ta những giấcmơ -- có giấcmơtiên và cũng sẽ có những giấcmơ quáiđản. Cólẽ linhhồn conngườita vàolúcấy khómà ýthứcđược đâulà hư và đâulà thực. Tómlại là linhhồn sẽ không phânbiệt ranổi là nó đang ởtrong cõisống hay sựchết, và cứynhư trong giấcmơ.

Viết tớiđây, mình chợt nhậnra mình vừa triếtlý. Ðây cũnglà một trong những đặcđiểm mà chỉcó tuổigià mớilàm ngườita ưa lýsự về cuộcđời. Chỉcó tuổigià mới làm mình ưa nhắcnhở đến quákhứ và kỷniệm. Và chỉcó tuổigià mới buộc conngườita "trithiênmệnh", cónghĩalà, đủrồi, đầuhàngđi, ráng chinữa, chấpnhận đithôi... có ráng mấy đinữa rồi nhàngươi cũng sẽ chết, cóthể ngàymai, cóthể tháng sau, năm sau... cứ nhìn những ngườiquen đã chết thì nhàngươi thấyđó -- sựsống và cáichết nó giốngnhư haimặt của một đồngtiền và cáiđồngtiền đó chínhlà cáiýthức về chính nó, về sựhiệnhữu và hưvô -- je pènse si que j'existe.

Ðờisống là một cuộchànhtrình về cõichết. Ðốivới mình cuộcđời khôngphải là một trườngtranhđấu như mình thường nghe nhắcnhở, mà đólà một cuộc rongruỗi vuichơi khôngngừngnghỉ, đihoài đimãi cứnhư khôngbaogiờ tớiđích. Nếukhông cuộcsống chỉlà một chuỗithờigian dài chờchết hoặc chốngchọilại với sựchết. Ýnghĩa của cuộchànhtrìnhnầy, haylà sựsống, không baohàm trong sựdàingắn của bướcđường nầy, mà chínhlà mứcđộ haylà tầmmức của chuyếnduhành trong cõinhângian. Nói mộtccáchkhác, giốngnhư một chuyến cắmtrại, ta đếnnơi cắmtrại giốngnhư ta bướcvào cuộcđời, vuichơi cho cạntàuráumáng, khi dẹptrại, chấmdứt lửatrại, cũng tựanhư cái ýniệm chờchết vào buổixếbóng. Cuộcđời, vìthế, cũng giốngnhư một buổitiệc rượu được dọnra, lúc nhậpcuộc cũng ynhư lúc vàođời -- có buổitiệc nào khôngtan? có cuộcđời nào khôngtàn?

Trởlại với kháiniệm mứcđộ, ýnghĩa cuộc cuộchànhtrình trong vũtrụ là cáinhịpđiệu dungruỗi trên bướcđườngtrần. Nhanhchậm khôngthành vấnđề, mà chính sựsôinổi hồhởi trong mỗi bướcđi trong cuộchànhtrình nầy mới đángkể và cóýnghĩa.

Trong từng mỗingười chúngta, cóai mà chưahề trảiqua những giâyphút, những cảnhngộ phải chốngchọi với thầnchết, tranhgiành sựhiệnhữu trong cựli của đườngtơkẻtóc? Ðúngnhư cóngười đã nói, mỗi mẫuchuyệnđời của từng người trong chúngta đều chứađựng những mẫuđời riêngbiệt và đadạng, nếu viếtthành tiểuthuyết thì nó là những kịchbản đang xếphàng chờ quay thànhphim, nếu đuợc viếtthành thơ thì nó là những bảntrườngca bấthủ ngợica đờisống, là những nhạckhúc "conđường cáiquan" lãngmạn.

Trong chínhbảnthân của đờisống, có những lúc mình sống như sẽ chẳngbaogiờ chết, nhưng đaphần thì mình đã sống như ngườichết. Trên bướcđường duhành, nhiều người trong chúngta đã ngộ cáichết nhưng dườngnhư chưa thấuhiểuđược ýnghĩa của cuộcsống. "Thà một phút huyhoàng rồi chợt tắt..." Có mấy ai cảmnhận được thấutriệt câuthơ nầy? Có mấy ai đã mang cáitriếtlý nầy ra làmtiềnđề cho cuộcsống họ? Nóichung, mọingười trong chúngta đasố cólẽ chỉ đã sống vì sợchết hơnlà chấpnhận cáchết như mộtphần của đờisống để đượcsống trọnvẹn.

Cứ quayđầu nhìnquanh ta, ta sẽ thấyngay cáiýnghĩa của cái triếtlý cùn trên. Cáchngôn Trunghoa có câunói đạiý là: thà chịukhó lúctrẻ để già đượcsướng cáithân... Chắcchắn ngườiViệt cũngcó một câunói nàođó tươngtự. Ðây chínhlà cáiphảnđề của cáitriếtlý cùn kểtrên. Conngườita, lúctrẻ không hưởng mà saolại phải đợi chođến lúc già mới chịu? Ðúnglà một đámngười triếtlý nguxuẩn khôngchịuđược. Nếu quảthật có ôngTrời, và ôngTrời ở trên tầngcao kia, khi nhìnxuống thếgian, quảđất thì cũng chỉ như cái miệngchén, và conngườita hằngtỷ sinhlinh thì trông giốngnhư một lũkiến đang bòquanh trong một vòngtròn. Vào một đêmkhuya khi trời thanhvắng, bạn hãy ngướcnhìnlên bầutrời ngútngàn kia, baogiờ bạn cũng sẽ thấy ngútngàn hằnghàsasố những vìsao chichít. Trong vũtrụ mênhmông đó, quảđất mà chúngta đang sống trênđó, sora thì cũng chỉlà một trong muôntỷ vìsao đó. Hàng tỷtỷ năm trước trướckhi ta rađời và hàng tỷtỷ năm sau saukhi ta quađời, vũtrụ và vạnvật vẫn cóđó và cònđó. Cuộcđời và sựhiệnhữu của mỗingười chúngta cũng chỉ giốngnhư là một hạtcát phùdu trong samạc. Mộtkhi ta chếtđi, ýthức về vấnđề nấy lúcấy sẽ khôngcòn nữa, ta sẽ trởthành hưvô, khônghơnkhôngkém, vì tựthận ta cũng chỉlà cátbụi.

Cáitriếtlý về đờisống và cõinhânsinh thựcsự đãcó quánhiều người nói và bàncải về chúng rồi, bỗngdưng sao mình lại mang nó ra chỉ làmrối thêm chuyện? Thế mớicó chuyệnnói -- cáicâuchuyện xemra xưa như tráiđất kia coivậy chứ chẳng mấyai là người thấutriệt được nó để sốngchorahồn. 

Ðãcó biếtbao nhiêu người đã sống như họ đãcó hằng mấy cuộcđời để sống, mộtcách lãngphí và vônghĩa. Cóngười thì về mặt tiềnbạc, bủnxỉn và keokiệt, nhưng baogiờ cũng vungvãi thờigiờ như họ khôngbaogiờ xàihết. Ðiềuđó khôngcónghĩalà những người ngàyđêm ănchơi không làmnên tíchsự gì là họ đã lãngphí thờigiờ của họ. Cũng khôngcónghĩalà những người ngàyđêm cắmđầucắmccổ làmviệc là biết tậndụng hết thờigiờ của cuộcđời họ. Trong bao kẻ chúngta nào có ítỏi gì người ngàyquangày sáng xáchcặp đi tối váccặp về để nuôi giađình hoặc tự nuôi thân, sống để đi... làm. Nghĩchocùng, chẳngqua là đasố chúngta đã bánđứt sứclaođộng và thờigiờ của mình bằng một giáhời, kểcả giá laođộng bên Mỹ. Nếu một người nàođó bằnglòng trảcho ta một triệu Mỹkim để muađứt một khoảng thờigiandài 20 năm trong cuộcđời chúngta, liệu ta cóchịu bán không? Tính lạixem, lương trungbình của một kỹsư bên Mỹ sau 20 năm làmviệc có ai bỏ nổi vào nhàbăng 1 triệu đô không? Thếsao không nhậnlời bánphứt đi chỉ 20 năm của đờisống và không phải cựcnhọc laođộng gìcả là cóngay ngày vềhưu sớm? Dĩ nhiên là khôngai chịu bán thờigian sống của cuộcđời mình hết, vì nó vôgiá... cáithivị của đờisống chínhlà cáiýnghĩa trong sinhhoạt hằngngày làmđược những chuyện mà ta ưathích. Nhưng khốnnạn thay, có mấyai ưathích côngviệclàm của mình! Dođó, nhiều người trong chúngta có sống thì của hoàiphí đờisống của mình. Vì baogiờ chúngta cũng tự nhũlòng là rồiđây ta sẽ làm chuyệnnầy chuyệnnọ... Nhưng đếnkhi giàđi mấtrồi lúcđó ngoãnhmặt lại nhìn thì thanôi, tuổithanhxuân khôngcòn nữa. Lúcbấygiờ, cuộchànhtrình trong đờisống ta đã đi quánửa (nếu cứ cholà ta sẽ còn khoẻmạnh để đinốt quãngđời cònlại.)

Dođó, mình đã khôngngoa khi vívon rằng đờisống là một cuộchànhtrình về cõichết. Chết là một trạngthái vôthức, tự bảnthân nó là hưvô, cóthể nóilà vôthỉvôchung. Ta đến trong cuộcđời nầy khôngphải là tìnhcờ, nhưng ta khônghề đượcchọnlựa. Bỗngnhiên ta hiệnhữu, dĩnhiên là bằng ýthức ta cảmnhậnđược sựhiệnhữu của ta. Lúc chếtđi, ýthức khôngcòn nữa, ta sẽ đivào giấcngủ nghìnthu ngànđời và khôngbaogiờ trởdậy nữa. Nhưng dĩnhiên chết khôngphải là một giấcngủ dài miênviễn. Khi ngủ, ta còn ýthứcđược rằng mình đang ngủ. Thế thì cáichết làgì? Câutrảlời chắc khôngai cònsống kia cóthể trảlời nổi, nhưng khi đượchỏi "Vậy, sống là gì?" Mỗingười sẽ có câutrảlời riêng, cóthể chẳngai nói giống ai. Nếukhông, tôngiáo làmgì còn tồntại. Tôngiáo sỡdĩ còn tồntại bởilẽ là ngườita chưa tìmrađược câutrảlời thíchđáng về sựsống và cõichết.

Cóthể nói, sựsống là cáitriếtlý của cuộcđời mà ta đeođuổi, là một hànhtrình khôngngừngnghỉ. Trởlại cái thídụ "bán sứclaođộng" kểtrên, nếu bạn đang làm một côngviệc nàođó mà mình yêuthích, saymê, sống một ngày là đáng một ngày, thì đấy chínhlà ýnghĩa của cuộcsống. Nhưng mấyai trênđời đã đạttới lẽsống hay cáiđạođời đó nhỉ?

Sựhiệnhữu của ta ngàyhômnay khôngđảmbảo nó sẽ còn hiệnhữu vào những ngày sauđó. Ðem cáicụthể của cảnhsống của Việtnam kểtừ 50 năm trởlại đây, giaiđoạn trong cảnhchiếntranh dầusôilửabỏng, sốngnaychếtmai là chuyệnthườngtình. 25 năm sau ngày chiếntranh chấmdứt, khôngphải ai cũng cóthể sống để thấyđược ngàymai. Mình có mộtvài người bạn đã rađi vàokhoảng lứa tuổi haimươi vì bệnh tật hoặc vượtbiển. Mình cũng có côem gái và một đứacháu chết chìm trong một chuyện vượtbiên vào tuổi mườichín và lênbảy. Mình có... mình có... 

Cõiđời ngoài cái sinhlãobệnhtử còncó nhiều thứ bấttrắc khác dườngnhư lúcnào cũng chờchực ngườita. Ðôi khi suynghĩ mình cảmthấy đờisống conngười giốngnhư một cổxehơi. Xe cònmới thì chạytốt, lúc cũ thì hư chỗnầy chỗnọ. Và trongsuốt cuộcđời của chiếcxe, đủthứchuyện cóthể xảyra với nó. Thídụ, tainạn là cáikhảnăng cóthể xảyra nhất, nhưng ta vẫn cứ láixe nhưlà khôngthể có chuyệngì nhưthế sẽ xảyra. Ðờisống khôngphải là một đườngthẳng từ điểm A đến đểm B 60, 70, hay 80 năm cuộcđời; kiếpđời giốngnhư ngườiláiđò đơnđộc trên một conđò trong dòngsông, sơncùngthuỷtận, chảy hoài chảy mãi, qua bao gềnhthác cheoleo, qua bao khúckhuỷ, mưasabãotáp, và cuốicùng dòngsông hay dòngsống đó chấmdứt khi chảyra tới biển. Ai mà chẳngbiết có những consông cạn dòng, có những conđò không baogiờ trôira đến biển?

Suychocùng, cuộcđời tựanhư dòngsôngchảy đó. Dòngnước cứ trôiđi, trôiđi, trôi mãi, lúc dồndập, lúc cuồngnộ, lúc êmđềm. Và địnhmệnh của một người chínhlà conđò và ngườiláiđò trên dòngsôngchảy đó. "Trithiênmệnh" là vàolúc ngườiláiđò nhậnra rằng mình khôngthể cưỡnglại dòngnướctrôi mà chèo ngượcdòng. Cái "tri" và cái "ngộ" khôngnhấtthiết là xảyra vào đúng cáimốc thờiđiểm "tứthập", nhưng đólà cáiđiểm nhắcnhở cho conngườita hay là "đãđếnlúc."

dchph

(SF - Những năm bốnmươi)