Hoàicổ
Đỗ D. Đôn
Bạnbè bảo hắn là típngười hoàicổ. Mớiđầu hắn cố cải, tao cũng thích vài cái mới đươngthời chứ, nếukhông sao sống được ở xứ Mỹ này?
Sau hắn mặckệ, nếu cái mới tao khôngthích thì sao bắt tao thích được. Hắn cũng ở trong cái tuổi trungniên, be ngoài thì rất trẻ, nhưng tínhtình thì bắtđầu hơi khótính mộtchút, ít chịu được cái bựcmình mà chắc hồitrẻ dễ bỏqua.Ï Lớptuổi của hắn ở bên Mỹ này nhiều người thayđổi tínhtình, làm những cái chưabaogiờ làm, họ gọilà "mid-life crisis". Hắn thì chưa có nhũng cái bấtbìnhthường đó. Hắn cũng chưa có giađình, sau mộtvài lần đổvỡ hắn mất cáithú đitìm tìnhyêu mới, quen sơgiao thì có nhưng bảo kýkết chungthân với ai thì chạymất. Thựcsự hắn cũng côđộc nhưng không buồn lắm, đầuóc hắn lúc rảnhrôĩ thì có cáithú nhớlại những kỷniệm cũ. Những kỷniệm của riêng hắn, hay những kýức của ngườikhác nếu hayhay thì hắn vẫn nhớ, thấy thíchthú trong các câuchuyện cũ đó.
Hắn cũng có nhiều bạnthân, có những bạnquen cả gần haimươi năm thỉnhthoảng gặp. Gặp thì nhắclại những ngàyxưa đihọc vớinhau, đi laođộng chung, chianhau từng miếngcơm điếuthuốc. Bạn hắn đasố đả bỏthuốc, nhưng cái câuchuyện cũ baogiờ cũng trong cái bốicảnh quáncóc bênđường, hay quáncàphê chị Hai ở cổngtrường Vănkhoa, ngồi rít từng hơi điếuthuốc Tam Đảo hay Vàm Cỏ saomà thật ngon, ly càphê nhỏ hơn tách nướctrà ở bên Mỹ, uống hết thì đổ trà nóng vào ngồi thêm cảtiếng. Đôilúc cótiền mua hai điếu basốnăm International mà hắn gọilà basốnăm 'oanhtạc', đải bạnbè. Hay là sang hơn, những lầnđó đếmkhônghết đầu ngóntay, mua một bao Cravena mười điếu hiệu conmèo.Ï Nhũng lầnđó thì trịnhtrọng hơn, lựa một quáncàphê trong vila đẹp, có nhạc cổđiển hay ngoạiquốc của the Carpenter để thưởngthức. Điếu Crevena có cái cán vàng, nhưng khôngphải là đầulọc, hút thì phải hút ngược. Châm điếuthuốc từ đầulọc, miệng ngậm đầu thường, bặpbặp nhìn phiá đầulọc vàng cháy nhẩnnha loè chút ánhlửa, cái vị cháy của đầulọc hơi khétkhét, đậmđà hơn hút kiểuthường. Mỗilần nghĩđến chữ thuốc 'oanhtạc' hay Crevena, hắn cười mộtmình khoankhoái.
Đámbạn hắn cũng thưởngthức khôngkém cái câuchuyện cũ. Hắn cũng nhớ cái cảnh hútthuốc rê ở trong tù, lần đầutiên trong sàlim thấy mấy ngườidân địaphương ở Sóctrăng, xé một miếng giấy báo Côngan hay Sàigòn Giảiphóng, vấn điếuthuốc bậtlửa châmlên, cháy như câyđuốc, hắn nhìn không chớp mắt, ngồi nghĩlại hắn cũng thấy vui. Đầuóc hắn nhớ nhũng chitiết nhỏ ít người đểý, nhưng hắn cholà những câuchuyện kểra chovui các buổihọp bạn.
Đámbạn mới ở bên Mỹ hắn cũng có nhiều, nhưng hắn thíchnhất là đám đả đi họctập vì có nhiều chuyện để kể. Hắn vẫn nhớ và thấy vuivui khi một ngườibạn kểlại lúc giađình đi thămnuôi, tuy khổ nhưng giađình thếnào cũng gửi cho bộquầnaó lànhlặn. Thếnhưng có tên trướckhi ra gặp giađình chạy đimượn một cáiquần rộng và ráchrưới nhiều lỗthủng nhất đểmặc, thắtlưng thì lấy dâykẽm thòng vào để buộc cho thêm phần thiểunảo.Ï Chỉ tộicho giađình đithămnuôi thấy chồng hay con mình gầyguộc lếchthếch trong cáiquần tangthương đó ai cũng bậtkhóc nhưmưanhưgió. Tụi cánbộ quảngiáo saunày cũng biết nên cấm khôngcho mặc quầnáo rách để ra gặp, nhận đồ thămnuôi của giađình nữạ. Haylà câuchuyện tênbạn nghèo kể giađình quá nghèo cảnăm không ai thămnuôi, đói thê đói thảm. Mỗilần códịp thămnuôi các tùnhân khác có đồ, không mởmiệng xin bạn cho một miếng ruốc được, giảvờ đứng lảngvảng ở gần hyvọng có người mời ăn. Cànglúc càng đói vì không ai mời ăn mà cái mùithơm của thịt cá nó cứ tấncông cái dạdàyÏ Đêm đến lại càng khổ hơn, tụi ở giường bêncạnh lén ăn thêm các mónđồ ngon. Trong imlặng nghe tiếng nhai, tiếng nuốtực của các kẻ maymắn lại làm cáiđói hànhhạ hơn, ruột sôi cưphải ngồidậy lấy lon guigoz uốngnước vào cho bụng bớt trống để quên đói.
Hắn cứ thích sưutầm những câuchuyện nhưvậy để nhớ. Thơvăn nhạc thì đươngnhiên hắn thích những cái thật xưa, thời tiềnchiến. Hắn thì lớnlên không biết gì về thời kháng Pháp, thậpniên 30, 40, 50 nhưng các bảnnhạc thờiđó hay những tácphẩm của nhóm Tựlực Vănđoàn thì hắn rất saymê. Mỗilần nghe thì lại mêmẩn tưởngnhư sống thựcsự trong các xóm lànquê bìnhdị, mốitình traigái kínđáo, nhìn xómdừa nhớ quêxưa, thấy ánhtrăng lên hồihộp chờ lúc gặpnhau bênđường... sungsướng sống và nhớ cáicảnh hoàngkim. Cảnh mà thựcsự hắn chưabaogiờ biết đến. Láixe đilàm mà thỉnhthoảng thấy hàngcây xanh hắn lại nghĩtới câydừa câycau ở quênhà, mà hắn lớnlên ở Sàigòn, chưacó đichơi nhiều ở miềnNam, miềnTrung thì làmgì có kýức đó. Nhưng đầuóc nhớnhà của hắn thì rưngrưng muốn về thămxứ, đếntận gốc cau, cổnglàng cho thoả cáilòng hoàihương.
Cái mơmộng lẩnthẩn ảnhhưởng không ít vào sựhộinhập với đờisống mới. Ngày mới đilàm phải xãgiao với các đồngnghiệp trẻ hơn hắn cả mười tuổi, hắn hảnhdiện khoe các kiếnthức về các nhàvăn Hemingway, Joseph Conrad, D.H. Lawrence, Henry Miller mà hắn còn nhớđược ngày còn ở Vănkhoa, và các bannhạc The Carpenter, the Shadow, the Platters, các casĩ Cliff Richard, Doris Day, Connis Francis... và cả Barbara Streisand hắn biết lúc vừa mới qua Mỹ, các đồngnghiệp khen lấylệ, hắn không cảmthấy được cái nhíumày kín đáo, hay mắt hơi trợn của các ngườiđẹp tócvàng, hay các câuphêbình của mộtsố người dađen nói nhanh quá hắn khônghiểu. Dầndần hắn cảmthấy hơi bị côlập trong sởlàm, đâmchán khôngnói về cái quákhứ cho ai nữa. Hắn vẫncó cái thúvui riênglẻ lúc vềnhà, đọclại các chuyệncũ, nghe bảnnhạc của Phạm Duy, Văn Cao là đả tìmđược cái thờihoàngkim mà hắn nghĩlà đả mất rồi. Các truyện mới của các nhàvăn hắn đả biết tên hắn đọc còn dễdàng, nhưng các truyện của các nhàvăn hắn chưa từng biết tên, dù là truyện cũ, hắn đọc rấtlấylà khókhăn.
Cũng như một số các người Việt ở Mỹ, hắn thích về Việtnam chơi để tìmlại cáicũ. Sàigòn bâygiờ đốivới hắn đông quásức tưởngtượng, nóng ngộtngạt, ẩm. Hắn điqua các cổngtrường cũ, mắt quansát các quánxá các bàn càphê hồixưa hay ngồi với các bạnbè. Toàn các em sinhviên còn trẻ, không thấy một ngườiquen chạyra vẫygọi hắn vào uốngnước. Các bạnbè cũ ai cũng bận và hìnhnhư các thúvui đã thayđổi, gắng rủ một đứa đi uống càphê, nó lại đưa hắn vào một quán có máylạnh, có mấy Tây 'balô
và đám thươnggia Đạihàn, Hồngkông với mộtsố congái
ngườiViệt, khônghiểu là thôngdịchviên hay là cáigì
khác nhưng hắn cảmthấy khóchịu, đòi đira. Bạn
hắn nói "Từ ngày mày đi tao có uống càphê lầnnào
nữađâu, chỉ đinhậu thôi, nhậu cho quênđời, mày
bảo tao đi uống càphê tao đâu biết dẫn đi quán nào
đâu. Càphê ôm thì mày khôngchịu, còn càphê thường
thì nóng với bụi sao tụi Việtkiều tụimày chịuđược?"
"Thì mày dẫn tao đi thửcoi !!"
Tên bạn phải miễncưỡng chở hắn đi - "Vậy đi uống quán chị Hai ở cổngtrường Vănkhoa, tao láixe ngang vẫn thấy bả , chắc mày thích." Đến vừa lúc tantrường đôngnghẹt khôngcó chỗngồi, ngườibạn đậuxe bênlề gọi: "ChịHai ơi, có thằng này bên Mỹ về ghéthăm chị nè, hồitrước nó uống càphê ký với chị hoài đó". Hắn vẫn nhậnra hai vợchồng, chị Hai hơi khác, hìnhảnh hồitrước hắn vẫn nhớ là ôngchồng nhỏcon hơn vợ, bàvợ thì hìnhnhư lúcnào cũng có bầu. Mấy năm ở cổngtrường uống lêla, không lúcnào thấy chị khôngcó mang cáibầu trước bụng!! Hai vợchồng ngỡngàng nhìn ra hai tên mậptrắng ngồi trên xe đang cười với mình. Chị Hai già hơn trước, tóc đả hơi bạc và mất mấy cái răngcửa. "Tụiem đó hả, mập quá chị nhận đâucó ra, nói tên chịmới nhớ, lâuquá rồi. Đứanào cũng thấy giàu, chắc làm nhiều tiền lắm. Cámơn mấy em nhớ chị tới thăm nhe. "
Hai đứa láixe đi, hắn ngoáilại, trong đámđông xecộ, vẫn thoángthấy nụcười thiếu răng của chị chủquán và ôngchồng nhỏcon, đểria, hiềnhậu ítnói nhìntheo. Lòng chợt vui. Bạncũ gặpnhau hay nói chuyệncũ, nhưng cáimới hơi khó chiaxẻ, hai cảnhsống khácnhau. Kểra khó cảm được. Bạn hắn bâygiờ là thươnggia lớn là ănnói chuyện trămngàn đôla. Cảnhđời thayđổi, nhưng vẫn thân, có cáiđiều nóichuyện hiệntại khó có cáichung để hiểu.
Hai đứa láixe đi langthang đến gần đường Minh Mạng khu Đạihọcxá, tênbạn buộtmiệng chửi một câu "ĐM nó, cứ đi đến khúc này thấy hàngcây cao là thấy đói bụng". Hơi ngạcnhiên hắn hỏi tạisao, nó giảithích hồi còn đihọc trọ ở Kýtúcxá Minh Mạng, khôngcó tiền chỉ trôngvào cơm của Kýtúcxá, khôngcó ngàynào dám bỏ và mỗilần trưa hay chiều đi xeđạp về thấy mấy hàngcây biết là sắpcó ăn và bụng lại bắtđầu đói thêm. Đến saunày đả nođủ rồi mà mỗilần đingang lạicứ có cảmgiác đói.
Hắn nghe mà cảmthấy nó gầngũi vôcùng, mátlòng mátdạ. Thầm cảmơn tênbạn đả nhắclại những kỷniệm quíbáu đó.
Hồi hắn vượtbiên ởtù ra, cũng những ngườibạn này tớithăm và kéoqua Kýtúcxá nấu đải một bữacơm trắng với mắmquẹt ngon vôcùng. Từđóđếnnay hắn không ăn thêm mắmquẹt baogiờ nhưng cũng không ước vi` biết chắcchắn sẽ làm mấtngon cáikỷniệm lúc đang thiếuthốn có bạn tới hỏithăm.
Hắn vẫn sống với tấtcả các kỷniệm đó, thâulượm những chuyệncũ của ngườikhác thành chuyện của mình. Hắn vui là lúc có bạn ngồi kểchuyện, nếu ai bànchuyện hiệntại hăngsay trong các thànhcông trên sựnghiệp, vợcon, nhàcửa hắn lơđảng nghe và quên hết. Có những đám bạn vui, hoànhập với đờisống hiệntại hắn từtừ lảng ra, ít liênlạc.
Đôilúc hắn tựhỏi rồi đờisống sẽ dẫn vềđâu?
Hắn khôngcó câutrảlời, nhưng không lolắng. Bạnbè nói hắn mày bắtđầu gàn rồi. Hắn cười, mặckệ...Tao chọn conđườngđi của tao, tao thoảimái trong cáiđó. Hắn vẫn tìmđược anbình. Trong các câuchuyện cũ.
Đỗ D. Đôn
12/6/96
12/6/96
