.

Mầnrăng mà ra rứa?

Trịnh Nhật

Click here to read the English version of this writing

Cáirăng cáitóc

Tôi không nhớrõ là mình tới Hoàlan lầnnày là lần thứmấy. Chỉ nhớ mangmáng là được năm lần: ba lần từ Anh, một lần từ Mĩ và lầnnày là từ Úc. Cuộc hànhtrình đứtđoạn trảidài haichục năm tròn. Lầnnào đến cũng là vì có bạn mà đến, nhớ bạn mà tới. Thăm người là chính, vãncảnh là phụ. Một kiểu dulịch tốn ít, lợi nhiều, rất Việtnam, nhấtlà ở vào những giaiđoạn đầu của cuộcsống tịnạn. Nhưng tới Amsterdam lầnnày, ngoàichuyện thăm bạn, viếngcảnh, tôi còn có một chuyện khác chắcchắn là lợi nhiều: chuyện về nha, về răng. Chuyện cuả một ngườibệnh đitìm thầythuốc, được đinằm bệnhviện 'tư' chữatrị hai tuần miễnphí.

Ônlại lailịch hàmrăng cuả tôi kểtừngày mớilớn, thì ở tuổi mườiba, tuổi cậpkê, ở cáituổi mà côcậu nào cũng thèm soigương, thích làmdáng, làmđỏm. Với tôi, ở tuổi này, ngoàichuyện obế chải cáiđầu, cáitóc bằng 'brillantine' bóngláng, tôi còn thích nhe hàmrăng cườiduyên mỗikhi soigương. "Ôi, cáiđẹp làmsao là đôi hàmrăng!" Nó trắng, nó tươi mát tuyệtvời! Chỉ có điều là răng hàmtrên cuả tôi có hai chiếc răngcửa là răng bàncuốc, to bản, nằm chềnhềnh trênđó. Ðãthế, chúng lại khôngchịu nằmkhít bênnhau, mà lại để lộ một khehở bằng bềdầy cuả một quetăm. Ông cụ thânsinh ra tôi, vốnlà nhà tửvi tướngsố tàitử, bảorằng hở răng nhưthế là tướng cuả người đạilãn, người làmbiếng. Cũngmay là chuyện hở răng cuả tôi chỉ kéodài đâuchừng đôiba năm thì rồi 'răng hở lại liền'.

Cá nằm trên thớt

Văn Ba lôira phòngmạch vào một ngày 'weekend', nghỉ làmviệc, chụp năm tấmhình phimquangtuyến răng để xemtrước bằng máymóc tốitân, hiệnđại, hiệu Siemens. Sáng Chủnhật 'tennis', chiều lên 'ghếđiện'. Văn Ba, với Dung làmphụ (assistant), cả cha lẫn con gái đều là Nhasĩ, saukhi đã chíchcho vài mũithuốc tê, hơi đau, nhưng năm phút sau thì lợi têcứng. Ðốctờ Văn Ba đã trám năm lỗ (holes) cuả năm cáirăng hàmdưới bênphải. Phảinóilà khi ngồi vào chiếcghế nha-y, bệnhnhân coinhư là 'phómặc' thânphận cho đốctờ răng, thấy mình 'vulnerable', mặccảm chớivới, vôphương chốngđỡ, nhấtlà khi chiếcghế hạthấp phầnđầu xuống, nângcao phầnchân, chân chổnglêntrời, thânmình cũng uốntới, nhướnlên theo, đồngthời lại bị táhoảtamtinh vì đènchiếusáng dọivào mặt... Bệnhnhân, hơn ai hết, lúcnày íthứcrõ thânphận 'cá nằm trên thớt' của mình.

Tưởnglà chỉ trám xong là dứtđiểm côngtác trong ngày, nàongờ thừathắng xônglên, và với sựđồngí cuả bệnhnhân, nhasĩ gànhà liền chích thêm 'ba' mũi thuốctê, mà nói là 'một' cho bệnhnhân đỡsợ, để nhổ một cáirăng hàmtrên trong cùng bêntrái, vì răng đã bị sâu không hivọng cứuvãn. Sợ để lâu cóthể sẽ bị nhiễmtrùng và làmcho mặt bị sưng. Văn Ba rất mừng, còn cholà maymắn, khi nhổ chiếcrăng hàm ra nguyênvẹn không bị gẫy hay chânrăng bị kẹtlại ởtrong. Vì nhưvậy sẽ phải mổ, mất nhiều công hơn, và sẽ đauđớn nhiềuhơn. Côngviệc hoàntất tốtđẹp. Chiếcrăng mới nhổ được góilại, đựng trong hộpnhựa màuđỏhồng để làmkỉniệm.

Chiếcrănghàm nhổ đã hết chảymáu khoảng một giờ sau khi nhổ, nên khôngcần phải thay bônggòn thấmmáu. Ðể phòngkhi hết thuốctê cóthể bị đau, Văn Ba đã chỉ cần cho uống có một viênthuốc giảmđau thôi. Gần nửađêm nhasĩ gọidậy cho ăn bún càri bò, do bà xã, cũng còn là nhatá, đã nấusẵn. Ðồăn mềm, nên dễ nuốt.

Còn bốn chiếc răng hàmtrên, rụng đốixứng nhau, trongđó có hai răngnanh, thì rồi sẽđược trồng bằngcách làm khung (frame), tứclà có móc bằng kimloại thứ tốt. Nghenói làmkhung bảođảm hơn làm bắccầu (etching bridge) vì khi làm 'bắccầu' mà những chiếcrăng kếcạnh khôngcòn đủchắc để kìm chiếcrăng giả vào chỗtrống, thì toànbộ răng chỗ đó khônggiữđược lâu. Riêng còn một chiếcrăng cửa hàmdưới, thì cóthể làm 'bắccầu' dùng kimloại được. Chiếc răng này, trước đây một năm đãđược một nhasĩ ở Sydney làm dínhlại với hai răng nằm kế bên bằng chấtdẻo 'resin' dínhcứng, thì mới đây vì cắnphải xươnggà, đã bị gẫyrụng. Văn Ba cũng đã đánh sạch răng, và mài mỏngbớt hai chiếcrăngcửa hàmdưới kếcạnh chiếcrăng đã rụng để khi làm 'bridge', kimloại sẽ bámdính hơn.

Mềm trước cứng sau

Phòngmạch cuả nhasĩ (tiếng Hoàlan: 'nhasĩ' là 'tandarts') có hai ghế, thì hai cha con thayphiênnhau làm. Ðốctờ Văn Ba làm cảngày những ngày Thứba, tư, năm, còn những ngàykhác làm buổisáng, nửa buổi, tới Phòng Nhasĩ công chữa cho họcsinh trong trườnghọc. Một buổichiều theo nhasĩ vào phòngmạch lấy mẫu hàmrăng (tiếng Hoàlan kêu bằng 'lepel', nghiã là 'cáimuỗng') -- tạm gọi là mẫulõm -- cả hai hàm, dùng chấtdẻo 'alginate impression material'. Gọilà chấtdẻo là chỉ dẻo, chỉ mềm lúcđầu thôi, nhưng sau khi đưavào miệng để lấy mẫu hàmrăng bằngcách lấy bàntay ấn, miếtvào răng để răng in hìnhlõm trênđó, thì trongvòng chưađầy một phút chấtdẻo sẽ cứnglại.

Sauđó, Văn Ba cho lên xenhà loại BMW, đưatới 'Amsterdams Dental Laboratory' cáchđó chừng mười phút láixe để cho nó làm hai việc: một là đo màu (colour) răng, hai là đo khuôn (mould) làm dụngcụ lấy mẫu chínhxác hơn cho lần lấymẫu răng kếtiếp. Việcnày thôngthường nhasĩ đâucó 'thânchinh' đưa bệnhnhân đi 'Labo' nhưvậy, nhưng đây là bệnhnhân đặcbiệt nên được dành ưutiên, đượccho đi biếtđó biếtây. Ðược gặp đốctờ răng người Hoàlan dángcao, tóc đã ngảmàu muốitiêu, nói 'xixô' tiếng Hoàlan với đốctờ gànhà mộtlát. Sauđó, bệnhnhân được đưavào một phòng có ghế nha-y ngồi đợi chưađầy một phút thì có một cô Áđông mặt sáng như gương, đeo kính, mặc áo 'white uniform' trắngphau, nhanhnhẩu, lịchsự nói 'bíbô' tiếng Hoàlan làm bện nhân nghe cứ như 'vịt nghe sấm'. Có cảmtưởng cô nói rấthay, rấtchuẩn. Sau đượcbiết cô là người gốc 'Indo' và chắc là sinhđẻ ở nơi này. Namdương trướcđây là thuộcđịa cuả Hoàlan mà! Nghe loángthoáng hiểuđược đôichút là cô nói: "Nếu là người Việtnam thì cùngchung mộtgốc là từ vùng ChâuÁ đến". Cô là nhânviên Phòng Thínghiệm tới đo màu răng.

Ra phòngmạch lúc 1 giờtrưa đểcho nhasĩ lấymẫu hàmrăng lần thứhai saukhi 'Labo' đã làmxong mẫurăng hai hàm -- tạmgọi là mẫulồi bằng thạchcao. Giátrị cuả mẫulồi này là để từđó ‘Labo’ làm hai khuônhình vòngcung bánnguyệt để chụplên hàmrăng. Nay cóthể hiểuđược là cáikhuôn hìnhcong bánnguyệt tiếng Hoàlan 'lepel' có nghĩa là 'cáimuỗng, cáithìa'? Từ khuôn hìnhbánnguyệt đó nhasĩ cóthể dùng chấtdẻo 'alginate impression material' để lấy mẫurăng hoànchỉnh hơn. Tronglúc thihành phậnsự, đốctờ Văn Ba luônluôn có cô phụtá ngườibảnxứ tócvàng, tuổi độ đôimươi có lẻ, loayhoay làm việcnày việcnọ, nói líula líulo. Nghe tiếng Hoàlan traođổi qualại giữa nhatá và nhasĩ vèovèo bên tai, bệnhnhân gốc Mít bèn nói xiávô, ráng gò đúnggiọng Hoàlan, hỏithăm xem côđầm 'caolớn đẫyđà' người NướcLỗ (Holland) cóbiết anh Pieter van den Hoogenband và chị Inge de Bruijn là ai không? Với nụcười đầy sảngkhoái, cô nhatá nói lậplại chođúng tên cuả hai lựcsĩ bơilội Hoàlan, nổitiếng được nhiều huychươngvàng ở Sydney Olympics 2000.

Tiếntrình lấymẫu lần thứhai gồmcó: đặt chấtdẻo trong khuôn, rồi nhét khuôn vào miệng, lấy bàntay ấn vừađủ mạnh vào hàm, miếtchặt chấtdẻo xuống theo từng chiếcrăng để lấy một mẫulõm. Lầnnày khuônhình vòngcung mới lấy từ ‘Labo’ đem đưavào hàm thì nó sẽ ănkhớp khítkhao hơn, tránhđược trườnghợp banđầu cóthể bị cấnvào lợi, vào nướu làmđau nếu vòngcung hẹp quá, hay nếu vòngcung rộng quá thì việc lấymẫu sẽ khôngđược chínhxác. Lầnnày chấtdẻo dùngcho hàmtrên bằng màuhồng, là loại khi đóngcứng khó lấyra hơn. Ðiều này rấtđúng, vì cólúc nhasĩ gànhà tháo mẫu màuhồng này ra, đã có cảmtưởng cả hàmrăng trên cuả mình bị lôitheo luôn. Còn chấtdẻo dùng cho hàmdưới là chấtdẻo màuxanhrêu, nghenói là chất caosu đànhồi, nên khi chấtdẻo đóngcứng rồi, muốn tháo khuôn ra cũng dễ, và làm mẫulồi bằng thạchcao cũng chínhxác hơn.

Còn ai trồng khoai đất này?

Một chuyến dulịch tốn ít, lợi nhiều đã đưa tôi sang chữarăng tại Hoàlan hai tuần bằng 'tình cho không biếu không'. Tổnphí trả cho 'Labo' cho hàmrăng trên của tôi tính ra tươngđương với hơn 100 bữa ăn 'MacDonalds Big Mac' có thêm 'French Fries' và một ly 'Coke' bự. Tiền này là tiền tôi lãnh trọngói, chứ thửhỏi "Còn ai trồng khoai đất này?"

Trịnh Nhật
Amsterdam 2001

 Click here to read the English version of this writing