|
Tríthức: Một
trang địnhnghĩa
Trịnh
Nhật
Tríthức, theo tôi, là người họcrộng hiểunhiều. Tôi
chắc mình sẽ không sai làbao khi nóirằng: "trí"
là "trítuệ, óc thôngminh, sángsuốt";
"thức" là "kiếnthức, hiểubiết, cóthể nhìnxa
trôngrộng". Ngườitríthức không nhất thiết phảilà
người có bằngcấp, khoabảng. Khoabảng cóthể là điềukiện
"cần", chứ khôngphải là điềukiện "đủ".
Song, khôngcó điều kiện "cần" là khoabảng, ngườita
cũng cóthể có điềukiện "đủ" để trởthành
tríthức, miễnlà ngườiđó hiểurộng biếtnhiều.
Để cóthể là người biếtrộng hiểunhiều, người
tríthức thờiđại phải luônluôn traudồi kiếnthức
trong càng nhiều phạmvi họcthuật chừng nào tốt
chừngấy. Và với ócthôngminh, trínhớ nhạybén sẵncó,
côngviệc thâuthập, tiêuhoá, thưởngngoạn được
những sángtác vănhọc nghệthuật, những phátminh
khoahọc kỹthuật ... sẽ khôngphải là côngviệc ngoài
tầmtay đốivới họ. Với khảnăng nhìnxa trôngrộng, côngviệc
phântích, tổnghợp những điều tainghe mắtthấy sẽ là
món hànhtrang cầnthiết cho hànhvi, hànhđộng cưxử,
ứngxử cuả họ với ngườikhác trong xãhội, tại
quốcgia, trên thếgiới mà họ đang sống.
Ngườitríthức có nhiệmvụ cần đónggóp kiếnthức
cuả mình cho xãhội, nhânloại để xãhội, nhânloại cóthể
thăngtiến, sống hàihoà, không chiếntranh, không tànsát
lẫnnhau, không rơi vào tìnhtrạng "cá lớn nuốt cá
bé".
Người tríthức nên có tháiđộ "tựtôn"
"và "khiêmtốn". Nghe thì như có cái gì mâuthuẫn
trong phươngchâm hànhxử, nhưng "không". Tháiđộ
"tựtôn" là tháiđộ đối với "ngườitrên",
những kẻ quyềnthế, ngạomạn, không tưcách, để tránh
cái mặccảm "tựti", là mặccảm khôngnên có.
Tháiđộ "khiêmtốn" là tháiđộ đốivới
"ngườidưới", những người thấpcổ bémiệng,
những người đã biếtmình biếtngười, đã kínhtrọng,
mếnphục mình rồi, thì không việcgì phải hùdoạ, dùng
"đaoto buálớn" với họ mỗi khi códịp
giaotiếp.
Ngườitríthức phải thứctỉnh, phải có khảnăng
tự suyngẫm và xétlại những gì mình đang nghĩ, đang
tin là đúng để cho mình có thể thíchứng với hoàncảnh
mới, thựctế mới, không bị lạchậu. Tấtnhiên, ta cóthể
bảo là ngườitríthức phải tôntrọng mộtsố nguyêntắc
mà họ muốn noitheo, nhưng đâucó mấy nguyêntắc được
kể là bấtdi bấtdịch trênđời này. Mình đặtra, đẻra
nó thì mình cũng cóthể thayđổi, huỷdiệt nó được
vậy, miễnlà hợpvới lươngtâm cuả mình
Ngườitríthức còn phải biết kiềmchế, giữđược
tưcách cuả mình trong khi tranhluận. Cóthể dùng ngòibút
sắcbén hay giọngnói hùnghồn, nhưng không nhấtthiết
phải dùng lờilẽ hằnhọc để mạtsát cánhân, dùng
giọngđiệu chachú, kẻcả, miảmai quáđáng để hạ đốiphương.
Hữuxạtựnhiênhương!
Trong khuônkhổ cuả một diễnđàn tríthức,
lậpluận, líluận, kiếnthức dẫnchứng là
"xạ". Mộtkhi "xạ" mà thơm phưngphức
thì "hương" tất phải toả ngàongạt. Logì!
Trịnh Nhật
Sydney, Tháng 5, 2001
|
