.

Dulịch Tâybannha 

Bắc Giang 

 

Tôi thật khâmphục các cụta khi dịch chữ Espana ra Việtngữ để lưutruyền cho concháu đờisau, từ chữ Espana mà các cụ dịchra tiếngViệt thành .. Tâybannha thì quảthật tuyệtvời bởivì cóđến xứđó mớithấy dânTâybannha giốngyhệt dân .. Tây mũilõ đôhộ nướcta thuởxưa, cũng datrắng, cũng mắtxanh, cũng tócvàng, chắccólẽ vì nhưvậy các cụta mới gọi họ là .. Tâybannha chăng, nhưng tạisao họ lại nói tiếng .. Xì mà không nói tiếng.. Tây! Còn Yphanho thìsao? Nguồngốc chữ này ởđâu ra? Tạisao Portugal lại dịch là .. Bồđàonha, tôi đoán chỉcó concháu của Mao sếnhsáng mới hiểunổi .

Nói thì nói vậythôi chứ tiếngXì ( Spainish) mà đasố hiểulầm là tiếng.. Mễ nhưng sựthực nó lại là tiếng của nước Tâybannha (Spain). Ðấy, bàihát.. Xì cũngcó nhiều bài nổitiếng thếgiới như La Paloma, Quien Sera, Besame Mucho ... Khôngnhững thế, đasố những chữ thôngdụng hiệnnay ta tưởnglà tiếngAnh mà thựcra cũng là tiếng.. Xì, như Los Angeles, San Jose, San Francisco.. v v. TiếngXì cònlà một trong ba thứ tiếng thôngdụng trênthếgiới chỉ sau tiếngAnh và tiếng .. Tầu! Ngượclại dòng lịchsử ,các dântộc từ Mễtâycơ xuống vùng NamMỹ sau cái ngày nhàhànghải Khaluânbố tìmra châuMỹ (1492) rồi những nước này bị đếquốc Tâybannha ( Spain) chiếmđóng , họ bị bắtbuộc phải nói tiếng .. Xì (Spainish)! Không như đấtnước ta, dân ta, mặcdầu bị Pháp đôhộ gần mộttrăm năm mà vẫn nói tiếngViệt một cách ngonlành ! Ðó cũng là niềmhãnhdiện của chúngta, nhưng nóichocùng, người phátminh ra chữquốcngữ mà chúngta viết ngàyhômnay mộtphần là do cônglao của những nhàtruyềngiáo người ... Tâybannha, Bồđàonha chứ các cụ ta chỉ biết thơthẩn " một vài chung lếuláo" ôm dămba mớ chữHán: "Nhân chi sơ, tính bổn thiện" cũrích chứ chẳngđược tíchsự gì, cóchăng chỉ lớntiếng hôhào concháu : " chữquốcngữ, chữ nướcta, concái nhà đềuphải học!" . Nếukhông nhờ chữquốcngữ của mấy người Tâybannha, chắcbâygiờ tôi đã bị bắtbuộc thuộclòng quyển Tam Tự Kinh như ôngcụ tôi ngàyxưa từlâu rồi, vậy đánglẽ chúngta phải cámơn người.. Tâybannha mớiphải?

Chiếcmáybay Boeing 767 chở chúngtôi rời phitrường quốctế San Francisco lúc 5 giờsáng khi tấtcả cưdân vùngvịnh còn đang ngáingủ, những hạt sươngmai cuốicùng của mùaxuân còn sótlại đọng trên lácây làm tôi nhớlại buổimai hômấy ở phi trường Liênkhương, thấmthoát thếmà đã hơn bamươi năm. Mộngước của tuổitrẻ lúcđó là được đidulịch vòngquanh thếgiới, được nghetậntai, thấytậnmắt những côngtrình kiếntrúc, những phongtục, tậpquán, những điệuhát câuhò của mỗi dântộc khácnhau trên quảđịacầu, bâygiờ thì mộngước đó đang thành sựthật.

Tôi khôngbiết cóphải vì hậuquả của biếncố 11 tháng 9 năm 2001 hay tại sựđedọa của siêuvitrùng bệnh SARS, mà chiếcmáybay khổnglồ chở chúngtôi hơi vắng, hànhkhách chỉ chiếm khoảng một nửasố ghếngồi, chonên máybay phải dừng lại New York để lấy thêm người. Phitrường JFK, New York, vẫn tấpnập như thuởnào, chỉ khác mộtđiều là nhânviên anninh kiểmsoát kỹhơn, chắc họ sợ vụ WTC thứhai xẩyra lầnnữa. Tấtcả hànhkhách đều bị bắtbuộc tháo giầy, cởi dâythắtlưng, cởi áochoàng và bỏ các đồlỉnhkỉnh vào một cáithùng bằng nhựa để máy rà kỹcàng, còn người thì mặcdầu đã điqua máyquangtuyến vẫn phải dang hai chân, dơ hai tay cho nhânviên anninh kiểmsoát. New York là một thànhphố hỗntạp gồm nhiều sắcdân kểcả ngườiHồigiáo (Iran, Iraq), đâuđâu cũng thấy những chiếc áochoàng mầuđen chekín từ đầu tới chân của các cô các bà Ảrập tấpnập ravào phitrường như chẩyhội .. Mecca!. Trước mắt tôi là một bóngđen đang đứng dang hai chân, dơ hai tay để một nữnhânviên anninh khámxét, tôi đoán là một côgái, tôi chỉ đoán thôi, vì khó cóthể nóiđược là cô hay bà khi tấtcả đã bị chekín từ đầu tới chân, trừ hai conmắt. Ðiều làm tôi thắcmắc là nếu họ cứ tiếptục chekín như thếnày thì nhânviên anninh làmsao làmviệc, và các anhchàng Ảrập muốn tántỉnh thì làmsao biếtđược là cô hay là bà, xấuđẹp rasao để .. rachiêu? Ðiều longhĩ vấnvương này được trảlời liền sauđó, khi nhânviên anninh bắtbuộc cô (bà) ta phải tháobỏ khănchoàng ra, không ai cóthể tưởngtượng được, bên trong cái khănchoàng đó là một thiếunữ mới vừa đôitám, nướcda trắngmịn tươitắn điểm trên khuônmặt tráixoan đềuđặn, cặp lôngmày đennhánh sắcxảo, đôimôi đỏhồng cười thật tươi làm tôi nhớlại câunói của một anhbạn :

-Ðằngsau cái khănchoàng đó họ là những hoahậu hoànvũ! Tôi ngắmnhìn côbé với tấtcả sựthươngmến, nhưng đành ngoảnhmặt hẹnngày táingộ:

Này em,côbé dễthương
Thôiđành hẹn giấcnghêthường trămnăm

Tôi nhủthầm thếnào cũng kiếmdịp đến thăm xứ .. Ngàn lẻ một đêm của cô để xem có đúng như nhũng chuyện thầntiên mà tôi đọc ngàyxưa haykhông!

Sau hơn ba tiếng đồnghồ langthang ở phitrường New York chúngtôi lên máybay tiếptục cuộc hànhtrình đến phitrường Madrid, thủđô của xứ Tâybannha. Trảiqua hơn tám tiếng ngủvùi trên máybay, phitrường Madrid đã hiệnra dưới mắt tôi, bầutrời Madrid hômnay nắngấm thậtđẹp , gió cuốixuân vẫncòn đâuđó hâyhây phảvào lòng dukhách viễnphương tạo một cảmgiác thúvị lạkỳ. Ðâylà lần đầutiên tôi đến quốcgia với nềnvănhóa kháchẳn vănhóa của các nước Tâyphương mà tôi biết. Tâybannha hàng trămnăm trước đã là một đếquốc cườngthịnh, chiếmcứ hầuhết các nước ở Mỹchâu latinh làm thuộcđịa, lansang cả Philuậttân thuộc miền Tháibìnhdương, đâylà một đếquốc hùngmạnh khôngthuagì đếquốc Anh và Pháp. Tổtiên của họ là những người từ Africa, Phoenicians, Greeks, Romans, thêmvàođó là những bộlạc từ Morocco, và những người Jews, ngườiẢrập từ Trungđông trànsang tạo những cuộctranhdành ảnhhưởng và quyềnlợi , gây ra nộichiến trong suốt chiềudài lịchsử của côngcuộc dựngnước, nhưng cũng tạocho nềnvănhóa của Tâybannha rất phongphú về mọi phươngdiện. 

Dukhách đi trên xalộ từ bắc xuống nam, từ đông sang tây, đâuđâu cũng thấy còn sótlại những hangđộng trong váchnúi của thổdân từ hơn 12,000 năm trước Thiênchúa, gần mộttrăm năm trởlạiđây dânđịaphương dựnglên những cănnhà trước cửa hangđộng tạothành căn "nhàhang" với mặttiền là nhà như bìnhthường có tiệnnghi đầyđủ nhưng vào sâu bêntrong là hang có váchđá kiêncố mùahè mátrượi . Ngoàira dukhách cònthấy những chiếnlũy, những thànhquách khổnglồ nằm chênhvênh trên đỉnhnúi, khôngthuagì chiếnlũy của các vuachúa Âuchâu thờixaxưa. Ngaytừ thếkỷ thứ 3, người Chistians đã đến lậpnghiệp ở Tâybannha, mãichođến thếkỷ thứ 6 người Muslims từ Bắc Phichâu mới trànsang xâmlấn (ta thường gọi họ là người Moors), tạora những cuộcchiếntranh tànkhốc giữa người Christians, người Moors và người Jews từđó.

- Năm 1469 vua Fernando và nữhoàng Isabel thốngnhất nước Tâybannha tạothành một quốcgia theo đạo Christian rất hùngmạnh và giấcmộng đếquốc làm báchủ thiênhạ bắtđầu từđấy.

- Năm 1484 nhàhànghải Khaluânbố dânglên King John II của Bồđàonha chươngtrình thámhiểm Áchâu bằng đườngbiển nhưng bị từchối.

- Năm 1492 nữhoàng Isabel đemquân chiếmđóng Granada, thànhlũy cuốicùng của người Moors, đồngthời ralệnh cho tấtcả ngườiJews nếu khôngmuốn cảiđạo thành Christians phải rờikhỏi Tâybannha. Ðây cóthể cũng là một sailầm, bởivì ngườiJews đónggóp rấtnhiều cho vănhóa Tâybannha.

- Năm 1492 Khaluânbố sang Tâybannha dânglên Nữhoàng Isabel chươngtrình thámhiểm băngqua Ðạitâydương để hyvọng đếnđược Ấnđộ giaothương, chươngtrình thámhiểm được Nữhoàng Isabel chấpthuận và tìnhcờ ông đã tìmra ChâuMỹ , khởiđầu cho chươngtrình báchủ thiênhạ của Nữhoàng Isabel khi đemquân chinhphục ChâuMỹ làmthuộcđịa.

- Năm 1500, người Moors nổiloạn ở Andalucia thấtbại bị ralệnh phải cảiđạo thành Chistianity hay rờikhỏi nước.

- Năm 1936-1939, nộichiến xẩyra ở Tâybannha , Tướng Franco thắngthế, thiếtlập chếđộ độctài

- Năm 1975, tướng Franco quađời và đượcthaythế bởi Vua Juan Carlos I, nước Tâybannha từđó chođếnnay trởthành một nước dânchủ thân Tâyphương pháttriển về mọimặt. Tâybannha cũng là một trong 13 nước trong Thịtrườngchung Âuchâu lấy đồngEuro làm hệthống tiềntệ.

x X x

Máybay từtừ hạcánh xuống phitrường Madrid sầmuất nhộnnhịp, saukhi làmthủtục nhậpcảnh, chúngtôi được chiếcxevan của hãng Trafalgar chở thẳngvề thủđô, bâygiờ là 11 giờtrưa, đườngphố tấpnập ngườiqualại, xecộ chạy như mắccửi, tuylà buổitrưa nhưng vẫn chưa phải là giờ ăntrưa, dân Madid ănsáng lúc 10 giờ, ăntrưa lúc 2 giờ chiều, ăntối lúc 10 giờđêm và chỉ lên giường ngủ lúc .. 2 giờsáng , đâylà một dântộc ngủ ítnhất trên thếgiới bởivì họ dànhnhiều thìgiờ để hưởngthụ đờisống , để cahát, để đấubòrừng, để nhẩy flamenco hơnlà để .. ngủ!!! Không như trẻem Hoakỳ, thầntượng là những tàitử chiếubóng, cầuthủđábanh, các trẻemtrai bảnxứ thường saymê những tayđấubòrừng, trẻemgái lại ướcmơ khi lớnlên trởthành vũcông nhẩy..flamenco xinhđẹp, bởi vì lương của một tayđấubòrừng cũngnhư lương của các vũcông flamenco khôngthuagì các tàitử chiếubóng Hoakỳ.

Trưanay chúngtôi thamdự tour đầutiên đi vòngquanh thànhphố Madrid, chiếcxe của chúngtôi gồm đầyđủ mọi quốctịch, mầuda, đến từ khắpnơi trên thếgiới, chúngtôi sẽ đichung vớinhau trong suốt mườingày sắptới vòngquanh Tâybannha. 

Ðịađiểm đầutiên mà chúngtôi ghéthăm là Puerta del Sol , nơi thịtứ nhất ngay trungtâm Madrid, gồm đầyđủ các cửahàng buônbán, trạm xeđiệnngầm, xebus và cũng là nơi tụtập của dân Gypsies, bọn .. móctúi! Dukhách phải rất cẩnthận, bọn móctúi hànhnghề tinhvi khôngthuagì kinhđô ánhsáng Paris hoặc London, ngoàiđườngphố sạchsẻ, ngườiqualại muabán tấpnập, sừngsững trướcmặt tôi là tượng King Charles III (caitrị Tâybannha chođến năm 1788) , xaxa là Caja de Madrid building, được xâycất dànhriêng cho King Felipe V vào năm 1733 rất cổkính, đồsộ, chỉ vài quãngđường tiếptheo là Plaza Mayor, một côngtrường vĩđại của Madrid được xây vào năm 1619 và ngay chínhgiữa côngtrường là tượng vua Philip III bằng đồngđen ngạonghễ giữa dòngngười qualại đôngđúc, diđộng khôngngừng. 

Sauđó chúngtôi được hướngdẫn đến thăm Việnbảotàng Museo del Padro xây vào cuối thếkỷ thứ 18 , đếnkhi quânđội của Hoàngđế Nãpháluân chiếmđóng Madrid, thì tòanhà cổkính này biếnthành trại đóngquân của lính kỵbinh Pháp, và mãiđến năm 1819 mớiđược tubổ dùng làm việnbảotàng với hơn 9000 tácphẩm hộihọa, điêukhắc lừngdanh, đasố của ba trườngphái nổitiếng trên thếgiới :

-Trườngphái thuầntúy Tâybannha gồm ba danhhọa Velazquez, El Greco, và Goya

- Trườngphái Flemish gồmcó Van Dyke, Durer, Bosch, Rembrandt và Rubens

- Trườngphái theo Ýđạilợi gồm Titian, Botticelli, Rafael, Tintoretto.

Muốn thưởngngoạn hết những bứctranh hiếmcó của chỉriêng ba danhhọa Velazquez, Greco, Goya, một ngày cũng chưa gọi là đủ. Velazquez với bứctranh nổitiếng Las Meninas đã được hàngtrăm người xếphàng chungquanh tánthưởng, trầmtrồ khenngợi. Nhưng đángxem nhất và được nhiều người ưachuộng phải kểđến nhàdanhhọa Francisco Jose de Goya, sinhtrưởng tại Zaragoza, được mệnhdanh là " Father of the modern art".

Hầuhết khách thưởnglãm đến Museo del Padro mụcđích chỉ được chiêmngưỡng những tácphẩm nghệthuật cómộtkhônghai trên thếgiới này, trongđó phải kểđến hai tácphẩm La Maja Vestida và La Maja Desnuda. Ðâylà hai bức chândung của hai ngườiđànbà vôdanh tuyệtđẹp, dưới nétvẽ của Goya thật linhđộng, thật quyếnrũ mà theo sửsách thì đâylà hai ngườitình của chàng. Thêm vàođó, chiếntranh tànkhốc xẩyra lúcđó cũng ảnhhưởng đến cáinhìn của Goya vào xãhội qua những bứctranh nổitiếng như El Dos de Mayo và El Tres de Mayo. Việnbảotàng Museo del Padro còn cấtgiữ nhiều tácphẩm của các họasĩ lừngdanh khác của Ý như Sandro Botticelli (1445-1510) , Andrea Mantegna (1431-1506) , Raphael (1483-1520). Họasĩ của Pháp gồm bứctranh của các danhhọa Nicolas Poussin (1594-1655) , Jean-Antoine Watteau( 1684-1721), và Louis Michel Van Loo (1701-1771) lộnglẫy treo trêntường chiếm nguyên tầnglầu thứnhất của tòanhà uynghi cổkính. Có một điều làm tôi ngạcnhiên là đến bảotàngviện nào của Âuchâu , từ Anh sang Pháp, đến Ý về Tâybannha, đâuđâu cũng treo đầyrẫy tranhvẽ khỏathân những ngườiđànbà mậpmạp, béotốt, trắngtrẻo mátrợi với hai trái .. đàotiên thơmphức, làm tôi chợtnhớ một câu tìnhtứ trong bàihát thờitiềnchiến: "Thiêntiên chúngem xin dâng hai chàng trái .. đào tiên" mà nuốt .. nướcbọt!

Tôi rời bảotàngviện với hồn lânglâng như vừa sốnglại một thời xaxưa của những vuachúa đềnđài, cônghầu bátước!

Ngaysauđó, chúngtôi đến thăm tuviện của Hoàngcung El Escorial nằm trên khoảngđất baola bátngát dưới chânđồi Guadarrama, ở phíatâybắc cách Madris khỏang 30 miles , được xây bởi Vua Félipe II để tạơn Thượngđế saukhi chiếnthắng quân Pháp tại St. Quentin năm 1557, trongđó baogồm cả lăngmộ của các ônghoàng bàchúa trong Hoàngtộc. Những kiếntrúc trong tuviện rất đặcbiệt thểhiện nền vănminh cổkính của Tâybannha thờixưa. Nói là một tuviện thì khôngđúng, một lâuđài khổnglồ cũng khôngđúng, mà nhiều người còn gọi đólà một nhàtù kíncổng caotường baoquanh bởi tườngthành bằng đá nâuđen kiêncố chiềudài 200 dặm anh, chiều rộng 150 dặm, gồm 2600 cửa sổ, 1200 cửa ra vào mà 400 năm trước Vua Phillip II ralệnh bắtgiam, tratấn, thủtiêu hàng trămngàn người nơiđây. Hiệnthời El Escorial trưngbày đủcả những ditích lịchsử, những bứctranh quýhiếm và cả những .. hồnma oannghiệt!!!

Chặng chót thămviếng của ngàyhômnay chúngtôi được đưađến El Valle de Los Caidos, chỉ cáchxa El Escorial khoảng 8 câysố. Ngay từxa chúngtôi đã thấy một câythánhgiá khổnglồ ngựtrị trên đỉnhnúi, bêncạnh là đàitưởngniệm những người đã hysinh trong cuộc nộichiến 1936-1939. Những bậcthang dẫnlên đàitưởngniệm cao chótvót xếpthành từng đoạn 10 bậc tượngtrưng cho "Ten Commmandments". 

Bêncạnhđó là một tòalâuđài khổnglồ xây trong lòngnúi với những váchđá cao ngấtngưởng, rộng mênhmông , đisâu vào trongcùng là ngôimộ của nhàđộctài Franco trong một giáođường lạnhlẽo cùng với hàicốt của hơn 50,000 chiếnsĩ của cả hai phe tửnạn trong cuộc nộichiến. Ngôimộ của Franco nằmngay trungtâm của sảnhđường. Bêncạnhđó là mộ của Jose Antonio , người khaisinhra chếđộ Phátxít Tâybannha, giữa là tượng của Chúa Jesus bằng đá nétmặt lúcnào cũng lạnhbăng hầunhư muốn khóc cho sựhưngvong của dântộc khổđau này! Bước rakhỏi tòa lâuđài lạnhlẽo đến rùngmình là một quảngtrường rộnglớn tĩnhlặng trông xuống thunglũng baophủ bởi rừngcây xanhmướt, thỉnhthoảng vào mùađông tuyếtphủ trắngxóa lốmđốm mà nhìn từxa như những giọtnướcmắt longlanh đang chảydài trên sườnnúi...

Bâygiờ là 7 giờ chiều, tấtcả các quánăn còn đóngcửa chưa sửasoạn cho bữacơmtối. Ðốivới ngườidân Madrid cơmtối chỉ bắtđầu lúc 10 giờđêm . Riêng quánăn của chúngtôi đã được đặttrước nên cả quán chỉ có đoàn dulịch chúngtôi tunghoành múa .. muỗngnĩa! Tờ thựcđơn đưa đến cho tôi toànlà những mónăn tuyệthảo của dân .. Xì, nhìn thì thấy ngon, nhưng cuốicùng tôi cũng chỉ chọn được món .. gàchiên cổtruyền!!!

Cao lương mỹ vị ích gì
Nâng ly rượu chát, cười khì cũng xong!

x X x

Sángnay chúngtôi bị đánhthức lúc 6 giờ, saukhi ăn một bữađiểmtâm thịnhsoạn cả đoàn được đưađi thăm thànhphố cổ Toledo cách Madrid khoảng một giờ láixe. Toledo là thủđô của Tâybannha hơn 2000 năm trước với những ditích còn sótlại của Romans, Visigothic, Moorish, Christian, Jews. Toledo nổitiếng với những thanhtrườngkiếm, đoảnkiếm của các nhàđúckiếm lừngdanh trênthếgiới với những têntuổi đã một thời đi vào huyềnthoại như thanhkiếm Espana rey Salomon, thanhkiếm Julio Cesar, thanhkiếm Alexander the Great. Hàngnăm trườngvõbị West Point đều đặtmua kiếm từ Toledo cho các sinhviên làm lễtuyênthệ lúc ratrường, những thanhtrườngkiếm sángloáng uynghi trên bệ như đợichờ chànghiệpsĩ ratay nghĩahiệp! Ngoàira Toledo còn nổitiếng với món heosữa quaydòn cùng với những giavị độcđáo thơmphức (conheo chỉ mới khoảng 3 tuầnlễ, còn thơm mùi ...sữa). Tiếcrằng tôi khôngcó thìgiờ thưởngthức mónăn bấthủ này ( Món này mà có thêm một chai XO thì .. tuyệtvời!) .

Chúngtôi đến Toledo đã 10 giờsáng, dukhách chậtních khắpđườngphố. Toledo nằm trên những quảđồi sansát nhau, ba mặt chungquanh được baobọc bởi sông Tejo nước chảyxiết, rất tiệnlợi choviệc phòngthủ chốngxâmlăng. Tấtcả những lâuđài, nhàthờ, cungđiện, nhà dânchúng , đườngphố, ditích lịchsử được bảoquản cẩnthận, hầunhư cả thànhphố khônghề sửasang, giữ ynguyên kiếntrúc của thuởbanđầu, làm dukhách có cảmtưởng sống trởlại thờicổ đại 2000 năm vềtrước. Vẫn những cănnhà bénhỏ thấplètè tường phủ rêuphong, loanglổ, vẫn những conđường chậthẹp uốnkhúc, congqueo làm tôi nhớlại phốcổ Hộian, Hà nội 36 phố phường, cổthành Quảngtrị. Nhưng khácbiệt ởđây là những kiếntrúc rất lạmắt phatrộn của các vănhóa đi từ Jewish sang Moorish, đến Christian, mà cólẽ sựphatrộn nghệthuật độcnhấtvônhị này kháchẳn những gì tôi đã thấy ở các kinhđô nghệthuật Âuchâu. 

Ðứng từ quảđồi bênnày trôngsang đồi bênkia là một cổthành khổnglồ vẫn còn uynghi như tháchđố quânxâmlăng . Muốn tiếnchiếm cổthành, địchquân phải vượtqua sông Tejo nằmsâu dưới chânđồi vách thẳngđứng đấtđá lởmchởm rất nguyhiểm. Ngoàira Toledo còn là một thánhđịa đổichủ nhiều lần, lúc thì Christian, lúc thì Muslims, lúc thì Jews, hiệnnay còn rơirớt lại ditích thờivàngson của mỗi tôngiáo rảirác khắp thànhphố. 

Chúngtôi được đưađi thăm một khuphố cổxưa vẫn còn buônbán sầmuất. Vẫn những cửahàng nhỏbé, những conđường uốnkhúc chậthẹp (chỉ đủcho ba người qualại). Vẫn những bảngtênđường cũkỹ vẽ trên tường của cănnhà đầungõ. Vẫn những cánhcửasổ bằnggỗ cũkỹ đã hàngnghìnnăm. Vẫn những chấnsong bằngsắt rỉsét với thờigian với những mónhàng đượccoi nhưlà thổsản của dânđịaphương từ thanhkiếm, đến nhữ ng khẩusúng cổlỗ, đến đồsứ, đồsành, câyquạt, hàngthêu ..., nhấtnhất đều hiệndiện ởđây từ hàngnghìnnăm trước. Tôi bướcvào một tiệm bán đồkỷniệm bị hấpdẫn bởi một khẩusúnglục làm theo kiểu thếkỷ thứ 17, 18 rất lạmắt, bèn .. bópbụng muavề cho thêmvào bộ sưutầm vốn nghèonàn của mình!

Rời Toledo về Madrid đã 5 giờchiều, cáikhó của chúngtôi là làmsao tìmđược một chỗ ăncơmtối, bởivì các tiệmăn giờnày vẫn chưa mởcửa và chúngtôi khôngthể đợi đến 10 giờđêm như dân Madrid. 

Nhóm chúngtôi gồm bốn người quyếtđịnh langthang ngoài đườngphố gặp cáigì ăn cáiấy chotiện vừa ngắmcảnh vừa thăm dân cho biết ..sự tình! Maymắn chúngtôi gặp nhàhàng VIPS. Ðâylà hệthống chuyên khaithác nhàhàngăn có chinhánh khắpnơi trongnước. Trongkhi dânđịaphương thảhồn bên táchcàphê, cạnh ly rượuvang, kể chonhau nghe những câuchuyện vuibuồn, hút một vài điếu thuốclá thả lànkhói bay lơlửng trên khôngtrung một cách nhàntản thì bàn chúngtôi làm một bữa cơmtối nonê rồi về kháchsạn sửasoạn cho ngàymai lênđường giãtừ Madrid.

Hai ngày ở Madrid khôngthể gọilà đủ, theo lịchtrình sángnay chúngtôi phải mang hànhlý đi Zaragoza. Ðâylà một thànhphố nhỏ với hơn sáu trămngàn dâncư , cách Madrid khoảng bốn tiếng láixe, nơi sinhtrưởng của nhàdanhhọa Goya. Nếu nướcPháp có Lourdre , Bồđànha có Fatima, thì Zaragoza có Plaza del Pilar, là nơi, theo truyềnthuyết, trongkhi đi truyềnđạo ở Tâybannha, thánh Santiago thấy Ðứcmẹđồngtrinh hiệnra ngay trên câycột (Pilar) bằng cẩmthạch. Từđó dânchúng địaphương choxây một nhàthờ chungquanh câycột đó để thờphượng nên đặttên cho nhàthờ là Ours Lady of Pilar Church. Nhàthờ được xâycất từ năm 1681 bởi Francisco de Herreram nhưng phải đợi đến đầu thếkỷ thứ 20 tấtcả mới được hoànthành. Suốt từ mấytrăm nămqua, kháchhànhhương đến Plaza del Pilar hàngtriệu người đông khôngthuagì Fatima và Lourdre, mỗi ngườihànhhương đến thường hôn vào cái cột nơi ÐứcMẹ hiệnra làmcho cột dù làm bằng cẩmthạch cũng bị lõmsâu vàotrong khoảng 4 phântây. Ðể tránh cho maisau cột khỏi bị đổ, ngườita cho bịtvàng chỗlõm đó, khôngphải kháchhànhhương nào cũng códịp hôn vào cột cẩmthạch đó nếu khôngchịukhó xếphàng chờ hàng tiếngđồnghồ! Cũng như Fatima và Lourdre những lời cầunguyện ởđây rất linhthiêng. Chonên từng đoànxe của kháchhànhhương từ khắpnơi trên thếgiới đổvề lũlượt khôngbaogiờ ngừng.

Ðoànxe chúng tôi rời Zaragoza trựcchỉ đến Barcelona thì đã 5 giờchiều, dọctheo xalộ rộngthênhthang là những cánhđồng trồng nho mênhmông bátngát mà hầuhết các nhàlàmrượu nho của Pháp, Ý đều nhậpcảng nho từ đây. Barcelona còn là một hảicảng nằmsát bờbiển Ðịatrunghải, chỉ cách biêngiới phíanam của nướcPháp hai giờ láixe, đâylà một thànhphố rộnglớn với dânsố khoảng 1.5 triệu người, được thếgiới biếtđến nhiềuhơn saukhi đứngra tổchức thếvậnhội năm 1992. 

Nóiđến Barcelona là nóiđến La Ramblas, nổitiếng khôngthuagì SOHO của Luânđôn, Monmartre của Paris hoặc Red Line Distric của Amsterdam. Las Ramblas rộngthênhthang, ngườiqualại tấpnập ngàyđêm, thượngvàng hạcám cáigì cũng có, chuyệnlớn, chuyệnnhỏ chuyệngì cũng cóthể xẩyra tạiđây. Las Ramblas chạydài từ Paza de Catalunya đến Columbus Monument, dài chừng haimươi dặmAnh. Nơiđây cũng là chỗtậptrung đôngđảo sắcdân Gypsies nhất trên thếgiới. Chođến giờphút này ngườita vẫn khôngbiết dân Gypsies từđâu tới, họ khôngmang một quốctịch nào rõràng, chỉ biết mơhồ rằng hàngngàn năm trước họ đến từ phía tâybắc Ấnđộ, Pakistan, Ai cập.. . Nếu chúngta gọi Tâymũilõ thuởxưa là.. Bạchquỷ thì dân Gypsies gọi người Tâybannha là .. Payo, cónghĩalà dân .. datrắng, còn ngườiTâybannha gọi Gypsies là Gitano, cónghĩalà người "Aicập" vì dân Gypsies có nhiều điểm haohao giống dânAicập. Ðiểmđặcbiệt của dân Gypsies là đànông thì lựclưỡng, khỏemạnh, đànbà lại trắngtrẻo hoặc ngămngăm đen, mảnhmai, tócđen dài, với nétđẹp phatrộn cả tâyphương lẫn đôngphương huyềnbí, maquái, quyếnrũ ,họ rất giỏi về cahát, nhẩymúa, bóibài Taro, ảothuật!!! 

Chođến ngàyhômnay mặcdù sống ở Tâybannha nhưng họ vẫn không mang quốctịch Tâybannha vì cóthể ngàymai họ lại theo truyềnthống dọnđi nơikhác như một dân.. dumục! Ngàyxưa dân Gypsies thường tụtập dựnglều thành từng làng nhỏ nhưng cũng chỉ sống một thờigian ngắn lại dọnđến một chântrời bấtđịnh khác .

Bâygiờ là 6 giờchiều, La Ramblas đôngđúc khácthường, tiếng cahát, nhẩymúa, tiếngđàn tâybancầm, tiếng cườinói ồnào, tiếng raohàng inhtai nhứcóc , tiếng xecộ rồmáy bópcòi inhỏi hỗnloạn, tạo một khôngkhí náoloạn độcnhất của Âuchâu. Nếu chúngta bắtđầu từ Plaza de Catalunya với những bứctượng vĩđại của các anhhùng Catalunya thời xaxưa chiađôi phố cổ và phố mới xây của Barcelona thì chúngta bắtgặp những hàngquán dưới bóngmát của câycối umtùm, nơi lýtưởng để khách nhàndu ngồi hưởngthụ lykem mátlạnh, ly càphê thơmngát hoặc uống vài chai bia ướpđá mátrượi, ngồi ngắm trờitrăng mâynước nhìn kháchbộhành qualại, phêbình những cặpgiò .. trườngtúc, những bộngực căngphồng phôbầy dưới nắngdịu cuối xuân trên thảmcỏ xanhmát. 

Trướcmặt là tòanhà El Corte Ingles đồsộ đôngđúc khôngthuagì Macy's của Hoakỳ nhưng bán đủ mọithứ từ những cây Bonsai Nhậtbản chođến hàng mỹphẩm, quầnáo, đồnữtrang đắttiền của các bà các cô. Nếu chúngta chịukhó lenqua đámngười đôngđúc đitheo đạilộ Las Ramblas rộnglớn khôngthuagì đạilộ Champs Elysees của Paris chúngta sẽ chứngkiến tấtcả nhữnggì cóthể xẩyra trên quảđịacầu này từ những trungtâm nhạckịch nổitiếng trên hoànvũ chođến những quánăn, quán càphê đắttiền và cũng khôngthể thiếu những côgái ănsương trong bộquầnáo hởhang chàomời khách .. hànhhương! 

Bêncạnh đó cũng đã xẩyra nhiều màn khócdở mếudở gâyra bởi những tay đạochích lừngdanh người.. Gypsies! Những chiếc đồnghồ đắttiền, những chiếc vída giấu thật kỹ trong lưngquần cũng bị các tay ảothuật người Gypsies khámphá dễdàng. Ởđây aiai cũng đều là bạn, tấtcả chàohỏi nhau mộtcách vuivẻ, hẹnhò mộtcách dễdàng tưởngchừng như đãlà họhàng thânthích từ muônkiếptrước ! Ðâuđâu trên đạilộ Las Ramblas cũng thấy những sạp bóibài Taro của các bà Gypsies trông giống mụphùthủy trong truyệnthầntiên ngàyxưa, thêmvàođó là những đámđông tụtập vâyquanh các tay làm ảothuật, múarối, cahát, nhẩymúa, thôi thì khôngthiếu một thứ gì mà Las Ramblas khôngcó. Nếu dukhách khôngcó gì vộivã tiếptục đi thêm sẽ gặp các sạp bán hoa, bán cây cảnh, bán chim, bán chó, bán mèo , cũng khôngthể thiếu những họasĩ chưa gặpthời vẽ dạo kiếmsống quangày chờmong một ngày nàođó thếgiới có người hâmmộ tàinăng của mình, biếtđâu lại trởthành một .. Picasso! một .. Van Gogh! Cũng phải kểđến các casĩ .. vườn, vừa ca, vừa la những bảnnhạc nổitiếng thếgiới bằng tiếng.. Xì mà tôi nghe rất quenthuộc!

Rambla tiếngẢrập nghĩa là "dòngsuối", vì cáchđây hàngngànnăm đãcó một consuối chẩyqua và bâygiờ đã bị chelấp bởi những tòanhàchọctrời biểutượng cho sựpháttriển tộtđộ của đà vănminh hiệnđại ! Dòngsuối người cứthế cuồncuộn lôikéo dukhách đi từ ngạcnhiên này đến ngạcnhiên khác, những tràngcười thỏamãn của dukhách hamvui, những cái mếu méoxệch thantrời vì các tayảothuật vôsong người Gypsies cộngthêm những nét tươivui của dânđịaphương tậnhưởng sau một ngày làmviệc vấtvả tạocho La Ramblas một bộmặt độcđáo chỉ có ở Barcelona.

Chúngtôi rời Las Ramblas đã 12 giờkhuya. Ðạilộ Las Ramblas vẫncòn đôngđúc người qualại. Hômnay là ngày cuốituần cóthể dân Barcelona sẽ không ngủ vào lúc 2 giờsáng như thườnglệ mà cóthể họ chỉ trởvềnhà vàolúc mặttrời vừa chớmmọc để chấmdứt một ngày vui, để hưởngthụ từng giây từng phút của cuộcsống ngắnngủi này!

Sángnay mặttrời vừa lódạng, từng đoànngười đilàm đã tấpnập ngoài đườngphố, những chiếc xebus đôngnghẹt người chenlấn với những chiếc xedulịch của Ðức, của Ý, của Pháp bónglộn (hầunhư rấtít xe Hoakỳ) , bópcòi inhỏi, đánhdấu một ngày làmviệc bắtđầu, chúngtôi được đưavòngquanh thànhphố Barcelona xem thắngcảnh. Trước mắt tôi là một nhàthờ khổnglồ, lớn không thua gì các nhàthờ của Lamã hoặc Notre Dame của Paris, kiếntrúc thì khácbiệt có phalẫn đôichút kiếntrúc Catalunyan Gothic trongđó, được xâycất từ năm 1300 nhưng mãi 600 năm sau mới hoànthành, đâuđó còn thấy vếttích của các điêukhắcgia từ thếkỷ thứ 15 chạmtrổ trên đá rêuphong còn rơirớt lại. Phía bêntrái là nơi mà cáchđây gần 500 năm mộtsố người dađỏ được Khaluânbố mangvề từ Mỹchâu Latinh làmphép rửatội, tiếng kinhcầu như còn âmvang từ một thếgiới nàođó xaxăm ...

Ðến Barcelona khôngthểnào bỏqua không thưởngngoạn kiếntrúc tânkỳ của kiếntrúcsư lừngdanh thếgiới Antonio Gaudi mà lừnglẫy nhất là Sagrada Familia Church, cả một côngtrình kiếntrúc bắtđầu từ năm 1883 chomãiđến năm 1926 khi ông mất vẫn chưa hoànthành, theo nhiều ướcđoán thì Sagrada Familia Church chỉ cóhể hoàn thành vào năm .. 2020! Không biết tôi còn sống tới ngàyđó để chứngkiến một kiệttác của thếgiới này hay không! 

Ðángkểnhất là cảnh Chúahàiđồng rađời với những Thiênthần vâyquanh trên đỉnhcao của nhàthờ thật linhđộng, thật tuyệtvời, thật lộnglẫy. Ðể thựchiện côngtrình vĩđại phốihợp giữa hai vănhóa Catalan và Catholic này, Gaudi đã phải ăndầmởdề ngay trong nhàthờ suốt mười năm, và chính ông cũng mất ( năm 1926) và được chôn tại một cănphòng ngay trong nhàthờ này. Sauđó, chúngtôi được đưa đithăm những côngtrình lạmắt khác của Gaudi rảirác trong thànhphố mà mỗi côngtrình kiếntrúc là một tácphẩm nghệthuật cómộtkhônghai trên thếgiới. Cóthể có nhiều người không ưathích nghệthuật của Gaudi, nhưng người ghétnhất phải kểđến danhhọa Picasso. Cả Gaudi và Picasso đều sốngchung thời niênthiếu trong cùng một thànhphố ( Barcelona), trên cùng một conđường ( Care Nou de la Rambla 6) , hàngngày gặpnhau và nhìn thấy tácphẩm của nhau chỉ để chêbai .. kịchliệt, chẳng ai chịuhiểu ai cả!!!

Tôi bướcchân vào Việnbảotàng của nhàdanhhọa Picasso (Museu Picasso) vào lúc giữatrưa trờinóng như thiêu như đốt. Barcelona là một thànhphố mà Picasso đã sốngqua trong thời niênthiếu. Tầnglầu đầutiên là những tácphẩm trên sành, trên sứ cùng những bứctranh vẽ tại Barcelona, Madrid vào năm 1890, tầnglầu thứhai là những tranhvẽ tại Barcelona và Paris từ năm 1900-1904 đã bị ảnhhưởng ítnhiều của trườngphái ấntượng như bức Waiting, hoặc The Defenceless. Còn những bứctranh khác tôi khôngdám có ýkiến vì một lẽ giảndị là chưa đủ.. trìnhđộ thưởngthức. Tôi đểý thấy một ông trungniên ănmặc tươmtất chỉnhtề đứngtrước một bứctranh của Picasso gậtgù lấy gậtgù để, đầu ông ta quayngang lại quaydọc, nhìntới lại nhìnlui, nhìnxuôi, nhìnngược chiều nào cũng thấy .. đẹp cả? Ngangdọc, ngượcxuôi đều..tuyệtvời như nhau! Thật là cómộtkhônghai!!!

Cả đoàn chúngtôi rời Museu Picasso ai ai cũng.. hảhê vì được chứngkiến tậnmắt những tácphẩm vôgiá của nhàdanhhọa lừngdanh thếgiới.

Rời Museu Picasso chúngtôi được đưađi thăm ngọnnúi cấutạo bằng loạiđá đặcbiệt mầuđen sừngsững giũa một góctrời nằm cáchxa Barcelona khoảng chừng 53 km. Trên đỉnhngọnnúi này là nhàthờ vĩđại Montserrat mà từ hàngngànnăm trước đã là nơi hànhhương của dân Catalunya. Trungtâm của Montserrat là giáođường La Moreneta với bứctượng Black Virgin mà kháchhànhhương chỉđược chiêmngưỡng qua một lớpkính thật dầy. Gầnđó là ngôinhàcổ đã đượcxây vào năm 900 chỉ dànhriênh cho những nhàtuhành. 

Khi chúngtôi đến thì thánhlễ đang được cửhành với tiếnghát trongveo của banhợpca thiếunhi thánhthể Montserrat Escolania, đâylà banhợpca lâuđời nhất của cả ChâuÂu. Bướcsang Museu de Montserrat trưngbầy đầyđủ những ditích lịchsử cổxưa. Những bứctranh về các điểntích Chúahàiđồng nhưng cũng khôngthiếu tranh của các họasĩ lừngdanh Greco, Caravaggio, Monet, Picasso, và ngay cả Dali!

Tối hômnay saukhi dùngcơm, chúngtôi đến thăm Plaza d'Espanya, bâygiờ là 10 giờđêm, bầutrời mùahè tốihẳn, nhưng cái oibức của buổitrưa đã mấtđi nhườngchỗ cho cơngió hiuhiu mátlạnh. Dọctheo đạilộ rộngthênhthang dẫn từ Plaza d'Espanya đến Arc Montjuic là những vòiphunnước khổnglồ thành hìnhthù độcđáo được chiếusáng bởi hàngtrăm ngọnđèn xanhđỏ tímvàng đủmầu, khôngphải chỉ năm, mười hoặc hàngchục vòi mà phải nói đến hàngngàn vòiphunnước, thayphiên phun những tianước lên trờicao đủmầu lónglánh như đốtpháobông ngày Quốckhánh!. Kháchdulịch đứng chậtních cả côngtrường rộnglớn, tiếng vỗtay, tiếng tánthưởng khôngngớt tạothành bầukhôngkhí hânhoan vang cả góctrời.

Sángnay chúngtôi rời Barcelona để đi Valencia với biếtbao sựluyếntiếc. Còn baonhiêu thắngcảnh chưađược thưởngthức, còn baonhiêu ditích lịchsử chưađược chứngkiến. Giữađường từ Barcelona đến Valencia chúngtôi ghéthăm bãibiển Peniscola của miền Ðịatrunghải. Ðâylà một bãibiển thậtđẹp uốncong theo sườnnúi với những hàngdừa caovút. Nhiệtđộ hômnay khoảng gần 100 độ F. Người đi tắmbiển thật đôngđúc, đông đếnnỗi phải .. vạch người ra mớithấy nước! Ðây là bãibiển chophép được hở .. ngực! Và luật chỉ chophép được hởngực mà thôi, tấtcả phần cònlại của cơthể phải chekín vì .. mất thuầnphongmỹtục!!! Dọctheo bãibiển khôngthiếugì những bộngực căngtròn của các cô phơibầy dưới ánhnắng gaygắt như thiêu như đốt. Có những bộngực khổnglồ như hai trái .. dừa tươi. Có những bộngực tròntrĩnh như hai trái camsành. Cũng có những bộngực nhỏbé như buồng.. cau non làm tôi nhớlại câu cadao dễthương trong vănchương bìnhdân Việtnam :

Ngực em chúmchím tráicau
Cho anh bópcái có đau anh đền
Ngực em chúmchím đồngtiền
Cho anh bópcái anh đền .. ba quan!

Hômnay đúnglà ngày .. hên, khách "hànhhương" thahồ .. rửamắt!

Rời Peniscola Beach khoảng 2 giờchiều, chúngtôi thẳng đường đến Valencia. Cólẽ trong chúngta những ai .. hảongọt khôngthểnào khôngbiếtđến cam Valencia ngọt nổitiếng thếgiới.

Nếu California tựhào về quậnCam với những vườncam xanhmướt và nếu Vệtnam hãnhdiện về cam Bốhạ, thì dân Tâybannha hãnhdiện với cam Valencia.

Dọctheo xalộ dẫntới Valencia là những vườncam mênhmông bátngát. Bốnbề chungquanh từ xalộ tớitận chântrời chỉcó một mầuxanh của cam, tấtcả chỉ trồng cam và trồng cam, ngoàira khôngcó một thứ gìkhác. Cóthể đấtđai và khíhậu Valencia thíchhợp cho cam? Valencia là một thànhphố nằmsát bờbiển nên vào mùahè đôngnghẹt kháchdulịch khôngphải chỉ từ các tỉnh khác của Tâybannha mà còn là địađiểm nghỉmát lýtưởng của hầuhết các nhàtàiphiệt Âuchâu từ Pháp, Anh, Ðức sang tậnhưởng gió biển của miền Ðịatrunghải.

Valencia xưakia nổitiếng với các đồsành, đồsứ, vảivóc, tơlụa.. , nay cũng là thánhđịa của những người yêuchuộng Lladro. Nếu đến Valencia phải vào tận xưởng chếtạo để thấy tậnmắt côngtrình của các nghệnhân và thưởngthức những tácphẩm mớinhất của Lladro mà cả thếgiới chưa nước nào có. Nếu chúngta đến Valencia vào khoảng từ 12- 19 tháng 3 hàngnăm sẽđược chứngkiến ngày hội Las Fallas, đâylà ngàyhội lớnnhất của Valencia mà từng nhóm người thiđua làm những bứctượng khổnglồ bằng giấy cao khoảng 15 mét chỉ đợi tới rạngsáng ngày 16 thì đem rađường tổchức ănuống nhậunhẹt, cahát rồi đốt những tượng giấy đó, khắp các đường phố từng bứctường lửa rựcsáng cả một góctrời giữa tiếng cahát, reohò của dânđịaphương, đâuđâu cũng chậtních người qualại, những cuộcvui như nhẩy Flamenco, đấubòrừng cũngđược tổchức cùngmộtlúc.

Dulịch Tâybannha mà không đixem đấubòrừng (có nhiều người gọi là bòtót - bullfight) là một thiếusót lớnlao, nhưng theo tôi là một thiếusót .. cầnthiết! Ngàyxưa dânTâybannha hãnhdiện với môn chơi tànbạo và dãman này, nhưng đólà thờixaxưa của một xãhội phongkiến thốinát nơi các vuachúa, cônghầu bátửnam, các nhàquýtộc nhànrỗi khôngcó việcgì làm, vềsau mônchơi này lantràn sang giớibìnhdân và được mọingười ưathích vì nó quá .. khíchđộng!

Họ bầyra trò dùng gươmdáo đâm vào đầu vào cổ conbò cho máu chẩy lênhláng tớichết mà không mộtchút xótthương hay chút mủilòng (mặcdầu nó chỉlà convật!) Ngườita lợidụng tính ghét mầuđỏ của bò để làmcho bò tứcgiận mà đâmxầm vào miếng khănđỏ, nhâncơhội đó một ngườilựclưỡng dùng gươmgiáo đâmvào thân nó chotớikhi nó ngãquỵ để được khángiả hoanhô nhiệtliệt??? Có nhiều người chỉ xem nửachừng rồi vì quá ghêtởm phải bỏ ravề. Tròchơi này đã bị các hội bảovệ súcvật trên thếgiới phảnđối kịchliệt. Ðasố dânTâybannha cũng đã quá chán tròchơi dãman này nên đấutrường khôngcòn đôngđúc nhưxưa, có nhiều đấutrường không trả đủ chiphí đã phải đóngcửa, đasố các đấutrường bâygiờ chỉ mởvào ngàychủnhật và sốngvào kháchdulịch thích xem chuyện ... lạ, nhưng kháchdulịch hiệnnay cũng ghêtởm tròchơi "máume" này. 

Ðidulịch để thấy cáihay, cáiđẹp của xứngười, tôi khôngnghĩ ai muốn đidulịch để chứngkiến một cảnh giết súcvật thật tànnhẫn, thật dãman! Thêmvàođó, hàngnăm cứ vào tháng 7 dươnglịch, ở Pamplona ngườita thường tổchức cuộc chạybộ giữa vài chục con bò và hàngtrăm thanhniên ngoài đườngphố, tròchơi này có từ thếkỷ thứ 15 và đã được vănhào Ernest Hemingway môtả trong cuốn The Sun Also Rises, nhưng tròchơi khôngchỉ ngừng tạiđây mà saucùng đànbò bị lùa đến đấutrường để bị đâmchết muavui cho khángiả!!! Thật ghêtởm!

Chúngtôi chỉ dừngchân nghỉ tại Valencia có một đêm rồi sáng hômsau tiếptục lênxe đến Granada, chiếc xebus vừa đến thànhphố Granada thì một bảng thậtto hiệnra ngay trướcmắt "Life is short. Don't run". Cógì vộivã mà phải ...run! Granada sẽ cốnghiến cho dukhách một ditích lịchsử của người Moors cómộtkhônghai trên thếgiới, đólà lâuđài hay cũng cóthể gọilà chiếnlũy Alhambra, một chiếnlũy cuốicùng của người Moors tại Tâybannha kểtừ saukhi người Christian toànthắng ở Cordoba năm 1236, rồi đến Sevilla năm 1248 . Granada chỉ bị thấtthủ hơn hai trăm năm sauđó (1492). Alhambra tiếngẢrập cónghĩalà "đỏ", cứ vào mỗi buổichiều dưới ánhnắng hoànghôn, nhìn từxa cả một lâuđài nguynga đồsộ rựcsáng một mầuđỏchói lộnglẫy. Dođó Alhambra cũng là một trong những địađiểm dulịch hấpdẫn nhất của Âuchâu. Mỗingày có khoảng chừng 8000 dukhách thăm viếng Alhambra chứngkiến tậnmắt sựcườngthịnh của một dântộc oaihùng thuởxaxưa.

Nếu chỉ dành một ngày để thăm lâuđài Alhambra rộnglớn baola khôngthể gọilà đủ. Alhambra chiếmlĩnh nguyên một ngọnnúi trông xuống thànhphố Granada tấpnập buônbán phíadưới. Xưakia Alhambra là mộttrongnhững thànhphố lớnnhất của Tâybannha chođếnnay còn đểlại nhiều ditích của người Moors rảirác trong thànhphố. Từ ngoàicổng vàotrong lâuđài Alhambra, dukhách phải điqua một conđường trángnhựa rộng thênhthang với bóngmát của hai hàngcây caovút đã hiệndiện ở nơiđây hàngtrămnăm. Tiếng gió vivu thổi, tiếng suối rócrách chẩy như đưa dukhách vào chốn thầntiên đã bị quênlãng từlâu. Trướcmắt tôi là một biệtđiện nguynga đồsộ nơi xưakia nhàvua tiếp sứthần các nước. Haibên là hai hàngghế của ngoạigiaođoàn cũng như của hoàngtộc, từ váchtường chođến trầnnhà đều được cẩn bằng một loại đáquý mầutrắng đặcbiệt. Chỉriêng việccẩnđá lên tường cănphòng này cũng đã mất .. mười năm! Những phòngăn, phòngngủ của các ônghoàng bàchúa thật lộnglẫy khôngthuagì lâuđài của Hoànggia Anhcátlợi. Phòng nào cũng trôngra một khoảng vườn rộnglớn trồng đủloại hoa quýhiếm muônmầu. Chúngtôi được đixem vườn hồng thơmngát khoesắc cùng những hoasen, hoasúng dưới hồ tạonên một cảnhđẹp nên thơ lạkỳ mà xưanay tôi tưởng chỉcó trong tranhvẽ. Ðứng trên lâuđài nhìn xuống, chungquanh là thànhphố Granada với những dinhthự nguynga tránglệ chenchúc mọclên như nấm như tháchđố với trờicao!

Tối hômnay chúngtôi được đưađến một làng của người Gypsy để thưởngthức chươngtrình cavũnhạc đặcbiệt. Như chúngta đã biết dân Gypsy nổitiếng về cavũ. Ðâylà giống dândumục nayđây, maiđó, tối về chỉ biết quâyquần bên đốnglửa nhẩymúa, cahát, reohò. Trướckhi đi chúngtôi đã được trấnan trước là rất antoàn khi bước vào "thánhđịa" của họ. Chính họ sẽ bảovệ chúngtôi tốiđa và đóntiếp trọngthể. Ðếnnơi chúngtôi được đưavào một căn "nhà". Nói là nhà thì không đúng lắm vì dân Gypsie khôngbiết xâynhà. Phải nói là một.. cái hang xây giả như một cănnhà hình vòngcung chiềurộng khoảng năm thước, chiềudài khoảng haimươi thước, chiềucao khoảng bathước. Trên tường treo đủthứ nồiniêu xoongchảo lủngcủng như một cái hang thậtsự trong núi của dândumục thuởxaxưa. Saukhi khách đã antọa họ mời chúngtôi uốngnước rất tửtế, ai muốn uống bất cứ loại rượu mạnh nào chủ đều có cả. Chừng nửa tiếng sau thì chươngtrình cavũnhạc bắtđầu . 

Trởvề ngàyxưa, vì họ là những dândumục nên khi hát khôngcó nhạckhí nào đệm theo cả. Tiếngđệm lấynhịp chỉ là tiếng vỗ của hai bàntay dàingắn, tonhỏ, nhanhchậm khácnhau. Chomãiđến vềsau này nhạccụ mà họ biết dùng chỉlà câyđàn tâybancầm flamenco. Mởđầu là tiếng hai bàntay đập vàonhau thậtto và chậm của một ngườiđànbà. Sauđó bàta cấttiếng ca thậtto, lanhlảnh như xé vào tai gây sựchúý của dukhách, tiếng vỗtay nhanhchậm, tonhỏ tùytheo nhịpđiệu của bàihát. Nói bàta ca thì hơi quá, phải nói là bàta.. la thì đúnghơn vì trong tiếngla, tiếnghét của bà thểhiện những gì uẩnức, đauđớn của cả một sắcdân không quêcha, không đấttổ, không quêhương, khôngnhà, khôngcửa, nayđâymaiđó, lêlết trên khắp quảđịacầu, bấtcứ nơinào cóthể chứachấp họ! Từ bêntrong hậutrường xuấthiện một nữvũcông dáng mảnhkhảnh, nướcda bánhmật, đôimắt sắcsảo, miệng khônghề nở một nụcười như tứcgiận một điềugìđó. Tay côta vừa múa, vừa dậmchân thật mạnh lên sàngỗ cũng nhanhchậm, tonhỏ khácnhau hòanhịp với tiếng vỗtay và tiếngđàn tâybancầm tạo một âmthanh ồnào quáilạ. Nếu nói âmnhạc thểhiện vănhóa, đờisống của một dântộc, thì hômnay tôi chứngkiến buổi trìnhdiễn âmnhạc của một giốngdân chịu nhiều thuathiệt nhất trong loàingười!!! Trong lờica, trong tiếngnhạc, trong điệumúa, lúcnào họ cũng biểulộ sựtứcgiận, sựđớnđau, sựbuồntủi! Như những buổitối bìnhthường họ nhẩymúa cahát thành từng đôitraigái, từng đoàn haiba người, cả ônggià, bàlão cũng ra sàn múahát. Những cái liếcmắt đưatình của cô vũcông xinhđẹp, những bộmặt giantrá, mađầu của namvũcông, những cái cườimỉm xảoquyệt của ônggià bẩymươi tuổi đã thểhiện tấtcả những gì mà dukhách muốn tìmhiểu về đờisống của sắcdân Gypsies. Buổi trìnhdiễn kéodài đến gần nửađêm, chúngtôi ravề antoàn trong sựhânhoan của tấtcả mọingười .

Sáng hômnay mọingười phải thứcdậy sớm để tiếptục hànhtrình đi Sevilla. Giữađường chúngtôi ghéthăm một căn " nhàhang" của dânbảnxứ . Leonúi theo conđường đấtđỏ bụimù uốnkhúc. Chúngtôi đến một quán bán đồkỷniệm nhỏbé, đasố mónhàng họ bán là những đồnung bằng đấtsét mầuđỏ. Bênngoài là cănnhà như bìnhthường nhưng nếu chủnhân không hướngdẫn chúngta khôngthể biếtđược đằngsau cánhcửa kia lại là một cáiđộng .. hoavàng! Ðộng có lỗthônghơi lấy khôngkhí và ánhnắng từ bêntrên. Chủnhân bầybiện rất ngănnắp, cũng có giường, có bàn, có ghế, có cây cảnh, và vănminh hơn nữa có cả .. TV! Giữa khi bênngoài trờinóng hừnghực thì bên trong động như được gắn máy điềuhòakhôngkhí thật thoảimái.

Sevilla là một thànhphố rựcrỡ của cả Carmen và Don Juan. Nơiđây mônthểthao đấubòrừng vẫnđược nhiều người ưachuộng và vẫncòn là nơi mà giấcmơ của các côbé khi lớnlên trởthành những vũcông nhẩy Flamenco. Sevilla là cổng duynhất dẫnđến Tânthếgiới vào thếkỷ thứ 16 khimà sựcườngthịnh của đếquốc Tâybannha lênđến tộtcùng. Những nhàthámhiểm như Amerigo, Vespucci, Ferdinand Magellan đều khởihành từ thànhphố này. Vào thếkỷ thứ 17 những nhàdanhhọa như Velazquez, Murillo, Zurbaran đã tạo cho Sevilla thành một trungtâm vănhóa nổitiếng của cả ChâuÂu. Năm 1929 đúngvàolúc thếgiới bướcvào cuộckhủnghoảng tàichánh thêthảm thì Sevilla đứngra tổchức World Exposition nên bị thấtbại nặngnề phải đợi mãiđến năm 1992 Sevilla mới có cơhội đứnglên khi nhận tổchức World's Fair. Cuộctổchức này thànhcông vượtbực đemlại cho Sevilla sựgiầucó, thịnhvượng. Ngườidân Sevilla đang hyvọng sẽđược đứng lên tổchức thếvậnhội năm 2010. Tôi nhớ một câunói đã đọc đâuđó của James Michener : " Sevilla doesn't have ambience. It is ambience" Sevilla có rấtnhiều thắngcảnh, và những ditích lịchsử bêncạnh những đềnđài của người Jewish, người Moors hòalẫn tiếngnhạc flamenco tưngbừng náonhiệt .

Một thắngcảnh nổitiếng nhất của Sevilla là nhàthờlớn Cathedral. Ðâylà một thánhđường lớn thứba thếgiới chỉ đứngsau côngtrường Thánh Phêrô bên Lamã và nhàthờ St. Paul ở Luânđôn. Chỉ côngtrình xâycất nhàthờ này đã kéodài 120 năm ròngrã. Từ ngoàiđường đivào là một thápchuông khổnglồ Giralda mà ngàyxưa những ngườiHồigiáo dùng để nhắcnhở giáodân đã đến giờ cầunguyện. Vào bêntrong thánhđường sẽ có cầuthang để leolên đỉnh của thápchuông cao chótvót nhìn cả thànhphố Sevilla baola, cổkính. Ðisâu vào trong thánhđường là ngôimộ của Christopher Colombus mà lầnđầutiên ngườita chôn tại Santo Domingo (NamMỹ), rồi sauđó cảitáng ở Cuba chođếnkhi Cuba giànhlại được độclập vào khoảng năm 1900 thì ngườita mang thihài ông về chôn tại Sevilla. Có nhiều giảthuyết chorằng thihài tại Sevilla chỉ là thihài giả, thihài thật hiện vẫncòn tại Santo Domingo và đây cũnglà nguyênnhân cuộctranhchấp giữa Santo Domingo và Tâybannha. 

Ngày 2 tháng 6 năm 2003 đạihọc Granada đã cho mở hai quantài trong nhàthờ, một của Christopher Columbus và cáikia là của Hernando, contrai của Columbus, để xácđịnh DNA xem đâu là sựthật. Cho đến giờphút này kếtquả vẫn chưa rõràng. Trướckhi ravề, chúngtôi gặp một phòngtrưngbầy những đồquý giánhất của quốcgia.  Vươngmiện Corona de la Virgen de los Reyes cẩn 11,000 loại đáquý và ngọctrai lớnnhất thếgiới longlanh rựcrỡ chiếusáng trong tủkính, bêncạnh đó là những câythánhgiá, quyềntrượng của các vuachúa thờixaxưa và nhiều đồlặtvặt khác trên bànăn của Chúa trong bữacơm cuốicùng ("The Last Super table") .

Nếu ở Granada đêmqua chúngtôi được đixem trìnhdiễn cavũ của dân Gypsies thật đángtiền thì tốihômnay chúngtôi lại thamdự một đêm trìnhdiễn điệunhẩy Flamenco nổitiếng thếgiới. Flamenco khôngphảilà một thểloại dânca của Tâybannha mà nó là một tổnghợp nghệthuật bắtnguồn từ miềnnam Tâybannha gọilà Andalucia, cấutạo bởi ba phầnchính là lờica (el cante) , điệunhẩy (el bailé) và tiếngđàn (el toque).

Ngượclại giòng thờigian, có nhiều giảthuyết chorằng Flamenco là một cảibiến điệu cavũ của dân Gypsies phalẫn chútít sắcthái vănhóa Moorish có từ thếkỷ thứ 17 và được thêmbớt để hoànhảo như ngàynay. Nếu các điệunhẩy của bộlạc Gypsies biểulộ sựbấtcông, đaukhổ, buồnlo, thì ngượclại thểđiệu flamenco biểulộ sựvuimừng hânhoan. Cũng những tiếng vỗtay nhanhchậm tonhỏ ấy, cũng với tiếng dậmchân lên sàngỗ ồnào linhđộng ấy, cũng tiếngđàn tâybancầm hòanhịp với tiếnghát của những vũcông ấy màsao nó tạora một bầu khôngkhí vuitươi nhộnnhịp, kíchđộng làm saymê ngườithưởngthức.

Chúngtôi bướcvào một rạphát rộnglớn đôngnghẹt người. Ðược ngồi trên hàngghế gầnsát khánđài nên thưởngthức tậnmắt khuônmặt xinhxắn của từng vũcông, chiêmngưỡng những bộáo muôn mầu thathướt lượtlà tungbay trên sànnhẩy theo từng điệunhạc. Quảthật nếu đem sosánh flamenco với điệunhạc của dân Gypsies thì từng lờica, điệumúa của Gypsies thật thôsơ mà flamenco thì quá hoànchỉnh. Vũcông của flamenco rất điêuluyện, khácvới Gypsies có tínhcách giađình, cụcbộ. Những tiếng dậmchân của namvũcông trên sàngỗ nổ to rựcrỡ như pháobông ngàyhội. Những bước nhẩy mềmdẻo nhịpnhàng của nữvũcông như rồngbay, như hoanở. Sau mỗi màn biểudiễn là sựtánthưởng của thínhgiả vangdội với tràngpháotay và những tiếng " Olé" ngợptrời!

Tôi trởvề kháchsạn thì đã mườihai giờđêm, sửasoạn để sángsớm ngàymai đến Madrid lên máybay về New York chấmdứt mười ngày rongchơi thoảimái. Vừa vềđến kháchsạn, tôi gặplại côbé ngồi bêncạnh lúc xem nhẩy flamenco, côbé đang saymê coilại những tấmhình chụpđược trong buổi trìnhdiễn, những tấmhình mầu tuyệtđẹp đánhdấu một kỷniệm khóquên. Thật bấtngờ côbé cũng đưacho tôi xem một tấmhình mà vì vôtình hay cốý có tôi trongđó. Côbé hứa gửi chotôi khi về đến Úcđạilợi:

Cámơn côbé, cámơn
Ðạidương cáchbiệt, giậnhờn íchchi! 

Bắc Giang