.
Ðisuốt
Conđường CáiQuan
Hướng Dương
I. Tảnmạn:
Ðâylà lần đầutiên trongđời, chỉ vỏnvẹn 3
tuầnlễ ngắnngủi, tôi đãđược đisuốt "conđường
CáiQuan" từ cựcNam đến cựcBắc Việtnam, đượcthấy
tậnmắt những gì tôi muốn biết, được sốngchung và
nghe đồngbào tôi tâmtình về chuyện đờithường cùng
những ướcmơ tươnglai rất thựctế và đơngiản,
được chiasẻ phầnnào những khókhăn từ cuộcsống
do những yếutố chủquan lẫn kháchquan, trongkhi thiêntai
cứ dồndập xảyđến hàngnăm mà ngườidân Việtnam
đã và đang tiếptục chịuđựng mộtcách bềnbĩ,
thầmlặng và kiêncường đến khótin. Tôi đã đếnđược
những nơi mà bấylâunay chỉ thấy qua phimảnh, sáchbáo,
hoặc chỉđược nghe kểlại với bao tòmò, thắcmắc.
Tôi đã thỏamãn với một chuyếnđi vấtvả nhưng đã
làmđược nhiều điều hữuích cho bảnthân, cho ngườithân,
bạnbè và cho đồngbào của mình; ítra là tôi đã làmđược
chútít việcthiện trong một khoảng thờigian eohẹp.
II. Phi trường Tân Sơn Nhất & một góc của
Saigon:
Tôi vềđến phitrường Tânsơnnhất vào lúc 11:30 a.m. và
ngạcnhiên trước vài đổimới: hànhkhách khôngphải vào
nhàga bằng xe bus nữa mà đi bằng đườngống
(terminal) từ máybay thẳngvào nhàga như những phitrường
quốctế tântiến khác. Côngan cửa khẩu ngồi trong
những quầy khangtrang hơn nhưng họ nóinăng với dukhách
như tôi vẫn háchdịch, khóchịu ! Hảiquan cũng đòi
"mãilộ" nhưng khôngcòn côngkhai trắngtrợn như
trước nữa. Tuy thânnhân và bèbạn tôi vẫncòn phải
đứng lốnhố chờđón tôi ngoàicửa nhưng rõràng là
bếnbãi cho xebus, taxi, xe gắnmáy, v.v... đã tươngđối
trậttự, nềnếp hơn trước nhiều lắm. Dườngnhư
mọiviệc đangđược cảitiến tốtđẹphơn mà bảnthân
tôi thựctình phảinóilà ngạcnhiên và thầmmừng cho
Saigon. Cólẽ do ngài Tổngthống Clinton vừa đếnthăm
Việtnam hômqua nên hômnay tôi mới cóđược maymắn hưởng
cái "Phúc" này chăng?
Anhem từ Trường Ðạihọc Cầnthơ (ÐHCT) đón tôi
tại phitrường Tânsơnnhất và đưa tôi về miềnTây
ngaysauđó. Suốt từ phitrường ra tới Bìnhchánh, tôi
đãđược nhìn thoángqua một góc Saigon vào một
buổichiều tháng 11/2000 với lưulượng xe các loại ngày
càng đôngđảo và khóchịu làmsao khi mà ngườita
cứphải bấmkèn inhỏi để lenlỏi giữa dòng xe
hỗnloạn. Anh Triều (tàixế) chọn conđường vànhđai
mới Nam Saigon từ NhàBè qua Bìnhchánh để tránhbớt
nạn kẹtxe.
Tôi rất thấtvọng khi thấy ngườidân Saigon hômnay
coithường luật giaothông và sựantoàn tínhmạng của
chính họ: hầuhết xegắnmáy không ngừnglại trước
đènđỏ (trừ những nơi có cảnhsát giaothông!), khônghề
nhườngnhịn nhau khi vượtqua ngãtư, tỉnhbơ láixe ngượcchiều,
thậmchí có những anh láixe ẩu mà còn trừngmắt
sừngsộ khi mà chính họ đang viphạm trắngtrợn luật
giaothông. Ðây chínhlà một vấnđề khônghay mà Saigon
cần nghiêmkhắc xửlý càngsớm càngtốt, bêncạnh 2
tệnạn xãhội nguyhiểm nhất đang trànlan khắp Saigon
là matúy và mãidâm. Tháiđộ vôkỷluật này chothấy
sựhỗnloạn và mặttiêucực trong quátrình pháttriển
và đôthịhóa hiệnnay của Saigon nóiriêng, Việtnam nóichung
mà những ngườilãnhđạo Việtnam đã không quantâm đầyđủ
và đánhgiá đúngmức để kịpthời đưara biệnpháp
giảiquyết hữuhiệu.
III. Ðồngbằng sông CửuLong:
Trong suốt quãngđường từ Saigon về ÐHCT, tôi được
nghe anh Gia -- một cánbộ giảngdạy môn Thiếtkế
Xalộ (Highway Design), còn rấttrẻ, mới hoàntất
Caohọc (Master) từ Hòalan về -- giớithiệu về ÐHCT.,
về chuyện lụt nămnay ở đồngbằng sông Cửulong, tâmtình
về những ướcmơ tươnglai của anh Gia và giớitrẻ
Việtnam hômnay. Quađó, tôi hiểu thêm mộtchút về ÐHCT,
đồngbằng sông Cửulong và lớptrẻ Việtnam hômnay -
họ rất hamhọc, sống thựctế, không biết nhiều về
quákhứ và đang hướngvề một tươnglai trànđầy
những mơước thựctế nhưng thật tươisáng.
Cầu Bìnhđiền và BếnLức đã sửachữa xong. Tỉnh
Longan cóvẻ khangtrang hơn với nhiều caoốc mới và
đườngphố rộngrãi hơn. Những cánhđồng còn ngậpnước
ngay bên quốclộ vẫn tấpnập dòng sinhhoạt đờithường.
Tàixế cứ phải bópcòi inhỏi mà ngườiđiđường
vẫncứ tỉnhbơ dừng xe giữađường quốclộ hay đi
ngượcchiều, xeđò đuanhau chạy bạtmạng trongkhi lơxe
đu tòngteng, miệng hét lớn, tay đập vào thànhxe ầmĩ
mà tôi thấy hìnhnhư cũng có ít ai chịu tránhné,
hầunhư khôngthấy ai nhườngnhịn nhau mộtcách
lịchsự, ai cũng phớttỉnh theo kiểu "đường ta,
ta cứ đi." Giánhư luật giaothông chịukhó bắtđầu
từ trườnghọc (từ mẫugiáo đến đạihọc ), phường
xã, các cơquan để giáodục và tuyêntruyền về
trậttự-antoàn giaothông thì haybiếtmấy. Một xãhội
thiếu ýthức tổchức, kỷluật thì khó mà giàumạnh
được.
Chúngtôi ghé Cai Lậy ăn qualoa rồi đithẳng về Cầnthơ
để kịp tháptùng một nhóm cứutrợ đồngbào bị
lụt ở Mộchóa, Caolãnh, Tamnông và ThápMười thuộc
tỉnh Ðồngtháp.
Qua cầu Mỹthuận, khi mànđêm buôngxuống, những ngọn
đènpha sángrực tỏa xuống mặtnước sông Tiền lấplánh
như những vìsao. Tôi thật vui và xúcđộng khi được
đi trên chiếccầu mà tôi đã mơước từlâu. Tôi
chỉ mongsao tấtcả những conđường ở quê mình sẽ
phẳngphiu, thênhthang và nốiliền bởi những câycầu
đẹp và tiệnlợi như thếnày. Chươngtrình thaythế
cầukhỉ bằng cầuđúc bêtông đã xúctiến, nhiều conđường
hươnglộ, tỉnhlộ nay đã sạchsẽ, khangtrang hơnxưa
với nhiều câycầu bêtông mới và đèn thắpsáng. Từ
ngãba Cầnthơ ở thịxã Vĩnhlong về tới bến bắc
Cầnthơ, tôi cóthể thấy nướclụt còn mấpmé nhàcửa
2 bên quốclộ và nước vẫn ngậptrắng những cánhđồng.
Tôi về đến Nhàkhách trường ÐHCT vào lúc 7:30 tối,
đi ănkhuya với chú bảovệ rồi ra bến Ninhkiều
thảbộ trong côngviên để thấy phầnnào sinhhoạt
Cầnthơ vềđêm. Trên côngviên dọc bến Ninhkiều,
tiếng ai hát vọngcổ từ tàu dulịch Tâyđô ngânvang lên
khắp bờsông mộtcách ồnào, ầmĩ quáđáng chứ không
tạođược sựđồngcảm. Dọcngang sôngnước Cửulong,
dườngnhư không khó tìmthấy một Út Trà Ôn với
"Tình anh bán chiếu" ngàynào nhưng khôngkhí tĩnhmịch
anbình đang bị "đôthịhoá" dần khi mà
kỹnghệ dulịch đang xâmlấn ồạt.
Tôi được nghenói về những dựán cảithiện và pháttriển
của Cầnthơ và nhiều tỉnh đồngbằng sông Cửul
Long. Bêncạnh đólà những mặt "tiêucực" không
vui đang xảyra ngàycàng nghiêmtrọng hơn cho vùngquê
chấtphác này. Thật không vui khi đượcbiết consố các
côgái nghèo thích lấy chồng Việtkiều (có những người
lớntuổi đáng gọilà cha, chú; hay những kẻ đã có
vợcon cònsống ở nướcngoài, hay đã lydị hay lythân!)
hay ngoạikiều (chủyếu là Ðàiloan, Trungquốc, Ðạihàn,v,v...),
thậmchí phải qua làm gáiđiếm ở Cambodia, Tháilan và
nhiều nơi khác trên thếgiới.
Tôi viết những dòng này với mongmỏi là xin quývị đànông
Việtnam đang sống ở nướcngoài hãy su nghĩ lại,
nếunhư đã và đang có ýđịnh dùng dollars để về
"hưởngthụ" trên thânxác của những người
congái nghèo và ngâythơ ở Việtnam, xin hãy chấmdứt
ngay hànhđộng tànnhẫn đến ghêtởm mà lươngtâm
tốithiểu của một người Việtnam khó cóthể
chấpnhận. Tôi cũng mong chínhquyền Việtnam hãy có
biệnpháp cứngrắn hơn với những cánhân và tổchức
"hônnhân" ...ma để đưa gái Việtnam ra nướcngoài
làmđiếm. "Con dại, cái mang" - nếu không
muốn nói con hư là lỗi mộtphần tại chamẹ. Tìnhtrạng
suyđồi hiệnnay khôngthể khôngcó tráchnhiệm của
những ngườilãnhđạo Việtnam; hay nóikhácđi, Ðảng
CS Việtnam và chínhphủ Việtnam phải có tráchnhiệm
giảiquyết triệtđể những tệnạn xãhội và tìnhtrạng
suyđồi hiệnnay.
Lịchsử sẽ không thathứ cho mọi hànhđộng dungtúng,
baoche hay cốtình nuôidưỡng những điều tệhại này
từ phía chínhquyền. Không ngườiViệt nào muốn thấy
quêhương mình trởthành một địachỉ sex tour
hấpdẫn như Manila hay Bangkok. Rất mong chínhquyền và các
đoànthể xãhội hãy kiênquyết ngănchận những
tệnạn mà quývị đã biếtrõ hơn ai hết. Xin đừng làmgiàu
trên sựbấthạnh của đồngbào mình. Xin đừng cốtình
làmngơ trước những điềuxấu mà chính quývị là người
có tráchnhiệm chứ khôngchỉ phụhuynh hay bảnthân
những con "thiêuthân" đó. Việtnam pháttriển là
một điều đángmừng nhưng xinchớ để đạođức và
luânlý suyđồi và sụpđổ, nhấtlà xin chớ làmgiàu
trên thânxác phụnữ !
Ngủđêm tại Nhàkhách trường ÐH Cầnthơ, tôi đượcnghe
nhiều người kể về trậnlụt nămnay và sơlược về
kếhoạch khắcphục hậuquả lụt của chínhphủ trungương
và các tỉnh bị lụt.
Sáng hômsau, tôi được đưa đithăm 1 vòng trường ÐHCT
và làmviệc với anh Thuận, phó khoa Côngnghệ về phươnghướng
pháttriển và những nhucầu của Khoa trong
việcgiảngdạy và nghiêncứu. Phòng vitính (computer) không
rộng lắm, đasố là máy cũ, vì muốn tiếtkiệm điện
nên chủyếu là lấy ánhsáng từ ngoàitrời lenqua các
cửasổ vào soisáng chứ khôngcó baonhiêu ngọnđèn néon,
phầnlớn sinhviên đếnđây để ...chơi games chứ khôngcó
baonhiêu người đến học và tậndụng computer
thậtsự. Xưởng cơkhí khá rộnglớn nhưng đasố là máy
cũ do Hòalan tặng hay bánrẻ. Anh Gia chobiết: Hòalan
bảotrợ hầuhết hoạtđộng, từ khâu đàotạo cánbộ
giảngdạy đến việntrợ cho nghiêncứu, trangbị cơsở
vậtchất, v.v...
Dọctheo lốiđi trồng rấtnhiều câycảnh và câycao bóngmát
nhưng quá sansát và thiếu mỹthuật. Ngheđâu một anh
kinhdoanh câycảnh đã mượndanh và sânbãi nhàtrường
để kinhdoanh nên anh ta cũng giúp trồngcây cảnh cho trường,
kểra kếthợp nhưthế cũng hay! Sắptới, trường ÐHCT
sẽ xây thêm phònghọc và khu nhàở mới cho giáoviên.
Tôi códịp tiếpxúc với nhiều cánbộ giảngdạy còn
rất trẻ, traođổi về tìnhtrạng ngậplụt và hướng
khắcphục. Quađó, tôi hiểurõ thêm về những nguyênnhân
gâyra trậnlụt thếkỷ này. Anhem đã trìnhbày cho tôi
thấy bảnđồ nướcngầm và nước chảytràn (do Hòalan
thiếtkế, bảotrợ & giúpđỡ), dòngchảy của sông
Mekong và sựbồiđắp phùsa ở BiểnHồ (Cambodia)
khiến hồ này đang cạndần nên lưulượng nước và
thủysản đổ dồnvề vùngtrũng Tứgiác Longxuyên ngàycàngnhiều,
tạora nguycơ lớnnhất là một BiểnHồ thứ hai đang hìnhthành
rõrệt ở đồngbằng sông Cửulong.
Sauđó, tôi códịp nghe anh Minh trìnhbày vềviệc nghiêncứu
môhình nhàở cho nôngdân vùng đồngbằng sông Cửulong
và nghe các anhchị khác nóivề dựtính thànhlập
nhiều bộmôn và chuyênngành mới với mụcđích
cụthể là đàotạo xong, sửdụng ngay cho việcxâydựng
& pháttriển vùng đồngbằng sông Cửulong. Tuy
thiếuthốn rấtnhiều về cả cơsở vậtchất, tàiliệu
nghiêncứu và phươngtiện giảngdạy lẫn giảngviên
kinhnghiệm nhưng trường ÐHCT vẫn cốgắng tự xoaysở
bằng nhiều cách khácnhau nhằm củngcố 7 khoa, 3 viện,
4 trungtâm của trường, với sựgiúpđỡ rất nhiệttình
của Hòalan.
Tôi đi xelôimáy về Cáirăng mong tìmlại anh Hồ Tuấn
Ngọc, người bạnhọc LQÐ và cùng đi HÐ ngàyxưa nhưng
khu Cáirăng bâygiờ thayđổi nhiềuquá nên tôi khôngbiết
làmsao tìmthấy ngôinhà lụpxụp ngàyxưa của anhấy
nữa. Lâulắm rồi không ngồi xelôi nên tôi cảmthấy
vừa sợ mỗikhi xe quẹocua hay láchtránh xe khác, vừa
nhớlại ngàyxưa đã có một thời thíchthú ngồi xelôiđạp
cùng bànội tôi rachợ Vĩnhlong.
Ðườngphố Cầnthơ đang tusửa và mởrộng. Phốxá
tấpnập, khangtrang và sinhđộng hơn, nhấtlà xegắnmáy
và nhà mới nhiềuhơn. Thanhniên Tâyđô cũng chạytheo
thờitrang Saigon và cóthể thấy quánhiều quánnhậu,
biaôm, café.. đầydẫy 2 bênđường. Thờigian eohẹp,
Cầnthơ cũng khôngcó điểmdulịch nào hấpdẫn ngoài
chợnổi ngãbảy Phụnghiệp (lớn hơn chợnổi CáiBè
quêtôi) nên tôi phải gấprút thuxếp saocho kịp tháptùng
một đoàn cứutrợ gồm một nhóm bạntrẻ và mộtsố
nghệsĩ Sàigòn.
Tôi đến Caolãnh thamgia vào một đoàncứutrơ mà đasố
là giớitrẻ. Họ rất hồnnhiên, trongsáng và chỉ
biết làm việcthiện vì lòngtừtâm, khônghề có hậuý
nào khác. Chúngtôi quyếtđịnh mua 80 chiếc xuồng
loại khá (khoảng $50 USD/ chiếc), cònlại là mua gạo,
mì gói, tấm bạtnylông. Mỗingười bỏtiềntúi
trangtrải chiphí vậnchuyển, ănở. Nhóm này có sựliênhệ
tốt với chínhquyền địaphương nên chúngtôi đi từ
Sađéc qua Mộchóa đến Tamnông rồi về Caolãnh cũng
được đóntiếp niềmnỡ với sựgiúpđỡ của
Hồngthậptự địaphương.
Sauđó, tôi đến Longxuyên để tháptùng với một nhómcứutrợ
khác mà đasố là các bácsĩ trẻ đi đến Hồngngự, Tânchâu,
ăntrưa ở gần chùa BàChúaXứ nên cũng códịp ngóthấy
núi Sam, đến viếng lăng ông Thoại Ngọc Hầu và kinh
Vĩnhtế (xin xem bài "Về miềnTây cuối năm
2000"" viết về chuyến đi cứutrợ này). So
với các tỉnh khác trong vùng đồngbằng sông Cửulong,
Longxuyên là thànhphố giàunhất và lớn thứ 2 sau
Cầnthơ chodù nôngnghiệp vẫn đóngvaitrò chínhyếu.
Chợ và phố ở Châuđốc cũng khangtrang hơn. Ghé Châuđốc
là phải thưởngthức các loại mắm nổitiếng, nhất
là mắmlóc đuđủ nhưng tôi lại thích khôbò nơi đây
hơnhết.
Tại Ðồngtháp, Hộinghị khắcphục hậuquả lũlụt
vừaqua của chínhphủ (xin xem bài " Về miềnTây
cuốinăm 2000") đã chothấy giớichức lãnhđạo và
chuyênmôn trongnước đã chấpnhận giảipháp
"sốngchung với lũ" vì khôngthể cãilại thiênnhiên
mà phải tậndụng thuậnlợi để sống với "mùa
nước nổi" (chủyếu là ngưnghiệp và chếbiến
thủysản). Cóthể vì hoàncảnh nghèokhó của xứsở,
vì trìnhđộ chuyênmôn(?) cũng hạnchế, vì sựổnđịnh
(?) trong đờisống thườngngày của ngườidân địaphương,
chínhquyền đã khôngcòn muốn chạy, né hay chốnglại
thiênnhiên nữa mà phải chọn cơcấu kinh tế: 2 vụ lúa
+ 1 vụ tôm và dulịch "mùa nước nổi" cho vùng
rừngtràm ( đặc biệt là TràmChim Tamnông, Ðồngtháp -
xin xem bài "Tràmn Chim Tamnông" viết từ năm
1996).
Hầuhết ngườidân địaphương mà tôi códịp tròchuyện
đều biết rất mùmờ, thậmchí hoàntoàn khôngbiết và
cũng khôngcần biếtđến những vấnđề quantrọng có
ảnhhưởng đến sựsốngcòn và tươnglai của họ
& giađình họ. Với họ, bữa cơm sắptới mớilà
thựctế quantrọngnhất mà họ quantâm lolắngnhất.
Họ đang sống trên vựalúa lớn nhấtnước, đang
kiếmăn trên mảnhđất phìnhiêu nhấtnước, bêncạnh
consông lớn với nhiều cátôm, chưakể là còn biếtbao
tặngphẩm quýbáu khác của Tạohóa dànhcho họ; thếnhưng
thựctế cho tôi thấy họ là một trong những ngườiViệtnam
nghèo nhấtnước, nhiều giađình chenchúc trong những cái
chòi trốngtrơn, hay chỉ là một chiếcxuồng, một cáibè
trôinổi phải kiếm từng chén cơm, concá... mỗi bữa,
phải bươnchải mưusinh từngngày mà vẫn nghèo và đói!
Khi mưabão, lũlụt (thiêntai), họ chỉ biết chịuđựng
và chấpnhận sốphận khôngmay của một kiếpngười!
Chínhquyền địaphương cũng thiếu quantâm (và khảnăng?)
trongviệc tìmkiếm biệnpháp giúpđỡ cho ngườidân nghèo
ởđây sớm ổnđịnh cuộcsống và thoát kiếp nghèođói.
Cólẽ chínhquyền đã quá bậnlo những việc "đạisự"
gìđó mà "dânđen" thì chẳngđáng cho họ đểý
hay chăng?
Tôi chỉ không đồngý với việc các tỉnh đã dựtính
làm đường đấtđỏ trong các vùng ngậplụt thayvì
tusửa và trángnhựa (AC Paving) bởi họ chorằng từnay,
hàng năm sẽ có lụt và khôngthể lãngphí tiềncủa để
trángnhựa lại những conđường sẽ bị nướclụt tànphá
vào mùamưa mỗinăm. Tạisao họ không nghĩtới chuyện
vẫn trángnhựa (AC Paving), thậmchí vẫn có thể tráng
ximăng (Hà Tiên), vừa làm hệthống cốngmương thoátnước
(drainage system) cho đànghoàng lại, vừa phải có
biệnpháp chống xóimòn (erosion control), bảovệ dốc
(slope protection) của tấtcả các conđường bằngcách
trồngcây (landscaping) và nhiều cách khácnữa, chưa kể
đến việc phải tínhtoán lại chuyện thoátlũ ra biển
saocho hợplý và khoahọc hơn, chodù phải đốiđầu khá
nangiải với đồngbào đang sống với nghề nuôitôm vùng
cửasông & venbiển. Họ thậtsự khókhăn trong bàitoán
vĩmô lẫn vimô, trong cáchquảnlý/ điềuhành/ kếthợp
lẫn trongviệc tìmkiếm những biệnpháp khoahọc -
kinhtế (chuyênmôn) cho những vấnđề trướcmắt và lâudài
của đồngbằng sông Cửulong.
Tôi rấtmong những nhàkhoahọc, kinhtế, chuyênviên đã
từng sinhra và lớnlên từ đồngbằng sông Cửulong
sẽ gópsức cho trườngđạihọc Cầnthơ và Angiang
(mới mở!) nóiriêng, cho đồngbằng sông Cửulong nóichung
để ngườidân vùng đất này sẽcó một tươnglai sángsủa
hơn. Chươngtrình "Nhàở cho nôngdân vùng đồngbằng
sông Cửulong" vẫn dậmchân tạichỗ khi mà ngânsách
đầutư cho nghiêncứu và thínghiệm hầunhư
...nhỏgiọt (!), thànhquả bướcđầu cũng chưa
thậtsự hấpdẫn "đốitượng phụcvụ" với
những mobile homes, nhàtiềnchế/ lắpráp trên khungsắt,
mái lợptôn là chính. Giới kiếntrúc và xâydựng
trongnước cũng không mấy ai thíchthú thamgia; trongkhi tôi
lại không đủ thờigian để họchỏi kinhnghiệm xâynhà
của bàcon nôngdân vùng đồngbằng sông Cửulong hầu cóthể
tìmra cách cảitiến saocho những phươngcách xâydựng
mới của ngoạiquốc cóthể ápdụng cho vùngđất nghèokhổ
này của quêhương tôi.
Ðến thànhphố Rạchgiá vào buổitối khi dãy đènđường
thắpsáng thànhphố với hàngcây cảnh trên dãy phâncách
lộgiới (landscaping median) kháđẹp. Khuchợ mới và dãyphố
xungquanh đó trông thật khangtrang. Chợcũ đã
giảitỏa, nay là một quãngtrường rộng thoáng với tượng
ông Nguyễn Trung Trực. Qua 1 đêm tại thànhphố đang đổimới
nhanhchóng nhất vùng đồng bằng sông Cửulong này,
trong kháchsạn Phươngnam không được sạchsẽ và đànghoàng
cholắm.
Ngườidân ởđây đã có cuộcsống kháhơn, thànhphố
đẹphơn xưa nhiều. Sáng hômsau, tôi đến xem miếngđất
mà Rạchgiá đang rasức đầutư với chươngtrình
lấnbiển nghechừng rất "vĩđại"nhưng
thựctế là tôi thấy chưa thíchhợp trong giaiđoạn
hiệnnay khimà Rạchgiá còn rấtnhiều vùngđất cầnđược
đầutư & khaithác đúngmức hơn, còn có nhiều vấnđề
cấpthiết hơn nên giảiquyết trước, chẳnghạn: giá
như có thêm một quốclộ mới dẫnvào Rạchgiá hơn là
chỉ có 1 con đường "độcđạo" vừa
nhỏhẹp với phốxá tấpnập 2 bên đường, vừa
xuống cấp mà việctubổ hay nângcấp vávíu từngđoạn
cũng khôngphảilà hay lắm.
Chính nhucầu này rấtcần cho Rạchgiá về kinhtế -
giaothông- quốcphòng. Mongrằng Rạchgiá sẽcó chươngtrình
pháttriển & đầutư đúngchỗ, đúnglúc hơnlà chỉ
biết chạytheo lợinhuận của những tậpđoàn tưbản
nướcngoài. Sauđó, tôi đi Hàtiên - mảnhđất cựcNam
Việtnam, cách Rạchgiá gần 100 km - bằng xeôm.
Anh tàixế xeôm cũng là người hướngdẫnviên dulịch
cho tôi về thăm lăng Mạc Cửu, vài thắngcảnh, ditích,
hangđộng nổitiếng:ThạchÐộng, núi Ðádựng, PhùdungCổtự
(do một áithiếp của Mạc Cửu lậpra), chùa Gạch, núi
Lăng (khumộ của giatộc Mạc Cửu), chùa Tambảo (Mạc
Cửu từng ởđây),v.v... mà thisĩ Ðông Hồ đã cangợi
qua nhiều tácphẩm của ông. Ðira khunhà máy ximăng Hàtiên
& Saomai (mới mở), qua các hònnúi đávôi và nhiều
hangđộng tuyệtđẹp (như hòn Phụtử, hòn Chồng, hang
Cá Sấu, chùa Hang, v.v...) ở Kiênlương.
Ðến 3 giờchiều mới ghé cơsở của nghệnhân Phan
Kỳ Sanh xem nhiều sảnphẩm mỹnghệ làm bằng đồimồi
rồi đi tắmbiển Hàtiên. Hàtiên đang pháttriển khá
nhanh nhằm nốiliền Rạchgiá với khubiêngiới Cambodia
nên đườngphố mởrộnghơn, nhàcửa khangtrang, chợbúa
cũng tấpnập. Hàtiên xứngđáng là 1 thắngcảnh
bậcnhất mà Việtnam chưa đầutư đúngmức. Anh xeôm
khuyên tôi ở lại Hàtiên một đêm và cốgắng ra đảo
Thổchu nhưng tôi phải về thịxã Rạchgiá để sángmai
còn đira Phúquốc.
Trởvề Rạchgiá ngay chiều hômđó, tôi đến viếng
miếu thờ ông Nguyễn Trung Trực và Nhàvănhóa Nguyễn
Trung Trực cạnh bếnđò. Lần đầutiên ra Phúquốc -
một hảiđảo của Việtnam, tôi thật hồihộp và
vuimừng. Từ DươngÐông qua Anthuận và Hàmninh, tôi có
ghéqua SuốiTranh, ThácTranh và thấy conđường
nốiliền 2 phía của hảiđảo này đang được
mởrộng và nângcấp. Chínhsách bảovệ rừng và độngthựcvật
quýhiếm được thựchiện khátốt ở PQ. Sânbay đang
cảithiện và tubổ. Bếntàu DươngÐông, DinhCậu, chùa
Sùnghương và bãitắm rất luộmthuộm, dơbẩn với
nhiều rác và hưhại.
CảngAnthới và Hàmninh cũng đang cốgắng khaithác
kinhtế và chúý đến tiềmnăng dulịch với vốn thiênnhiên
sẵncó. Quânđội làmkinhtế rấtmạnh, từ trồngtiêu,
làm nướcmắm, khaithác & chếbiến hảisản(nuôi
ngọctrai chẳnghạn), mở kháchsạn và kinhdoanh dulịch.
Nhiều kháchsạn nhỏ mới xây, như Tropicana, Saigon-Phú
Quốc resort... giữa một rừngdừa xanh mát. Hiện nay có
khoảng 1000 - 2000 dukhách đến Phúquốc mỗituần vừa
bằng tàu (cruise), vừa bằng máybay từ Saigon, đasố là
người Tháilan và Tàu từ Singapore, Mãlai, Tháilan, Ðàiloan,
Hongkong... Họ thíchthú với những mặthàng thủcông
mỹnghệ, hảisản, tiêu, nướcmắm và ănuống khárẻ.
Mãidâm và AIDS đang lâylan khánhanh ở Phúquốc qua ngưphủ
và sốít dukhách.
Quychế ưuđãi dànhcho những ai tìnhnguyện phụcvụ
hảiđảo xa này đã thuhút khánhiều nhânlực từ
nhiều vùngđất khác đếnđây địnhcư, lậpnghiệp và
xâydựng đảo này. Trên chuyến máybay rất lịchsự
của Hàngkhông Việtnam đưa tôi về lại Rạchgiá đã
cho tôi "làmquen" được vài ngườidân Rạchgiá,
biếtthêm được vàiđiều về địaphương này(xin xem
bài "Về miềnTây" cuối năm 2000"). Từgiã
hảiđảo xanhất về phía Tâynam của Tổquốc, tôi
chỉ cầumongsao cuộcsống của ngườidân ở ây sẽ ngàycàng
tốtđẹp hơn và hảiđảo này cũng từng là một
"điểmhẹn" cho mơước "Về Với BiểnÐông"
(xin xem bài "Về Với BiểnÐông" viết từ năm
1994) của tôi.
Trở về sânbay RạchSỏi, tôi đi xeđò về Mỹtho và Gòcông
trướckhi về Saigon. Trởlại bến bắc (phà) VàmCống
và cầu Mỹthuận rồi ghé RạchMiễu, tôi có một điều
mâuthuẫn: vừa muốn có một câycầu treo tại VàmCống
và RạchMiễu, tôi vừa muốn ngồi trên chiếcphà qua sông
rộng trong giómát nhìnthấy quêmình hômnay mà nhớlại
thưở còn bé theo chamẹ về quê chơi, saomà bùingùi
lẫn thíchthú! Sông Cửulong mênhmông và đậmmàu phùsa
sẽ là một "xalộ trữtình" cho
"dulịchxanh."
Vĩnhlong, Mỹtho và BếnTre bâygiờ cũng khaithác
"dulịchxanh" mạnhlắm, dukhách tấpnập về các
vườncây ăntrái hưởngthú nhàquê, nghe ca vọngcổ, ănuống
thoảimái trong khôngkhí mátmẻ, thanhtịnh. Vĩnhlong có
thêm cầu Mỹthuận, có khu dulịch Trườngan nhưng Vĩnhlong
vẫnlà một tỉnh mà dânnghèo chiếm tỉlệ khácao, dù
dân Vĩnhlong khôngthiếu người làmlớn trong chínhquyền
cũ lẫn mới! Mỹtho trông cóvẻ kháhơn nhưng vẫncòn
xôbồ, luộmthuộm như một côgáiquê đang cố
chegiấubớt vẻ quêmùa, nghèohèn của mình trước
conmắt thiênhạ!.
Chùa Vĩnhtràng ở Mỹtho nằm trên đường từ Mỹtho
ra ngoạiô đivề Gòcông cũng đã xuốngcấp
trầmtrọng mà chínhquyền chỉbiết khaithác kinhdoanh
dulịch chứ chưa đầutư đúngmức cho việc bảotồn và
trùngtu. Mỹtho hômnay rasức kinhdoanh dulịch "miệtvườn"
cho dukhách vào thăm các vườncây ăntrái ở cồn Tânlong,
cồn Qui, cồn Phụng, cùlao Thớisơn, hay vềtận cùlao
Tânphong, Ngũhiệp, chợ Cáibè , Cailậy. Qua phà
RạchMiễu, tôi nghe bàcon nóivề dựán xây cầu
RạchMiễu vượt sôngTiền tưởngchừng quymô hơncả
cầu Mỹthuận (vốn khoảng 600 tỷ đồng Việtnam,
dựkiến sẽ hoànthành vào năm 2005 cùnglúc với cầu
Cầnthơ, có chiều dài 3030m, rộng 12m, cũng dâyvăng/
suspension với 2 trụtháp như cầu Mỹthuận) mà lòng
thầmmừng cho BếnTre. BếnTre bâygiờ khá hơnnhiều
sovới những năm trước 1985 nhưng nôngngưnghiệp vẫn
chưađủ giúpcho đồngbào quêtôi đỡkhổ hơn mà chỉ
đủăn, nhà nào có thânnhân ở nướcngoài hay đanglà
đảngviên, cánbộ Nhànước thì đỡhơn.
Vềđến quêhương của Nam Phương Hoànghậu, viếng đềnthờ
ông Nguyễn Trung Trực và Phạm Ðăng Hưng mà bùingùi
khi Gòcông hômnay cũng còn nghèolắm. Mộtbên là biển
ngậpsình(với nghêusò là chính), mộtbên là nghềlàmruộng,
làmvườn (nổitiếng với cây xơri), nhiều côgái Gòcông
rấtđẹp nhưng đasố vẫn phải ...thaphương
cầuthực!
Suốt một tuần ở miềnTây, tôi thậtsự ngạcnhiên
khi thấy ngườidân quêtôi quáđỗi hiềnlành,
chỉbiết chịuđựng, khônghề dám lêntiếng gópý, đòihỏi
hay thanphiền gì về mộtsố cánbộ, viênchức Ðảng
& Nhànước quá yếukém về khảnăng quảnlý và
chuyênmôn nhưng lại thừa kiêucăng, quanliêu, háchdịch
như những ôngTướng thờichiến, thậmchí thamô,
hạchsách đủđiều, lắmlúc hếtsức "nguyêntắc"
...mộtcách vôlý và dốtnát! (xin xem bài " Về
miềnTây cuối năm 2000"). Vùng đồngbằng sông
Cửulong vẫn được xâydựng và pháttriển dựatrên nôngngưnghiệp
là chính, bâygiờ có thêm "dulịchxanh" nhưng
kỹnghệ thì ...hầunhư chưacógì đángkể! Rấttiếc là
tôi chưađược coi múa lu (như bàiviết của ông
Nguyễn Hữu Chung về nềnvănminh cáilu), chưađược
dự ngày Tết Chol Chnăm Thmây và lễ Hộimiếu bà ChúaXứ
rất longtrọng ở vùngđồngbằng sông Cửulong này (xin
xem sách "Cửulong cạndòng, biểnÐông dậysóng"
của nhàvăn - bác sĩ Ngô Thế Vinh). Hẹn lầnsau!
IV. Trở lại Saigon :
Ðến Bìnhchánh là đã thấy Saigon hômnay pháttriển
rasao. Ðườngxá mởrộng thêm, nhàcửa tiếptục
sửasang và xây mới sansát nhau, từ Xacảng miềnTây đến
Hùng Vương (quận 5), trôngthật ngợpmắt. Xecộ nhiều
quá (nhấtlà xe gắnmáy của Trungquốc) nên lúcnào cũng
thấy cảnh chenlấn, kẹtxe, cũng nghe bópcòi ầmĩ. DânSaigon
bàntán xônxao về chuyếnđi của Clinton nhiềuhơn là
quantâm đến chuyện Lý Tống rảitruyềnđơn. Tôi cũng
tòmò vào quánphở 2000 để xem tiệmăn mà Clinton đến
ăn cógì ngonlạ hơn không? Sauđó, tôi ghéqua kháchsạn
New World (nơi Clinton tạmtrú), rồi đếnthăm trường Lê
Quý Ðôn.
Tôi vuimừng khi thấy trườngcũ của tôi hômnay có
hoaviên đẹphơn, có tượng ông Lê Quý Ðôn ngay lối
cổngchính, các cổng khác đều xâysửa lại đẹphơn,
trừ phía Trần Quý Cáp (tức Võ Văn Tần bâygiờ). Ra
côngtrường Chiếnsĩ, theo đường Duy Tân đến khu nhàthờ
ÐứcBà thấy mấy caoốc mới và đến ăn lunch special
ngay trên đường Ðồng Khởi (Tựdo cũ) mới nghe
chuyện ngườiÚc sẽ đến quay phim ""NgườiMỹ
thầmlặng"" ngay trước khu Nhàhát thànhphố này.
Tôi vào khu Eden tìm hiệusách cũ để mua vài cuốnsách
như ngàyxưa tôi vẫn đếnđây đọcsách ...ké! Ðường
Nguyễn Huệ có thêm 1 khu shopping mới, có nhàhàng Tàu
ănuống như ở Hongkong, Chinatown ở Los Angeles vậy, cólẽ
ngonhơn sovới nhàhàng Ngân Ðình ngay BếnBạchÐằng
vừa bánmắc, restroom lại dơbẩn , bêbối mà đasố khách
cũng chỉ là Tàu Ðàiloan dẫn gáibao vàođây !
Ðường Lê Thánh Tôn đang mởrộng, khu Sởthú và chợ
ThịNghè đang giảitỏa, dựán xâyđường ngầm qua sông
Saigon (đường mới mở từ Bìnhchánh qua quận 8, 5
& 1, tới cầu Calmette mới có đường hầm dài 1970
m qua sông Saigon về phía Thủthiêm chođến ngãba Cátlái).
ÐườngXuyênÁ đã khởicông và đó sẽlà trục xươngsống
pháttriển của khukỹnghệ Saigon - Bìnhdương - Biênhòa.
Trước cổng lăng ông Lê Văn Duyệt bâygiờ là điểm
buônbán câycảnh khá xôbồ. Chợ BàChiểu có vẻ
khangtrang, tấpnập.
Ðivề GòVấp, tôi mới thấy quận này đãcó mậtđộ
dâncư dàyđặc chodù ngãtư Ansương và xalộ Ðạihàn
vẫn tiếptục mởrộng nhưng dườngnhư khôngcòn đất
để chenchúc hơnnữa. Bãirác Ðôngthạnh vẫn tấpnập
những ngườinghèo đi moirác kiếmsống, đôngnhất là
trẻem. Qua Thạnhlộc để điviếng chùaBà và chùa Tâytạng
ở Bìnhdương, tôi mới cóthể thấy ngoạiô Saigon và
tỉnh Bìnhdương hômnay pháttriển nhanhchóng nhưthếnào.
Tôi cũng códịp đi lên khu Tânsơnnhất, theo đường
Cộng Hòa lên Tânbình và Hócmôn để thấy Saigon bùngnổ
(booming), cólẽ Củchi sẽ khôngcòn là ngoạiô chỉ
trongvòng vài năm nữa! Sắptới sẽ xây cầu Phúmỹ
nối quận 2 và quận 7 để cóthể giảitỏa lưulượng
xe ngàycàng nhiều từ miềnTây qua miềnÐông và ngượclại,
cũngnhư hànghóa sẽ từ cảng khôngphải điqua trungtâm
Saigon như xưanay nữa. Xalộ Longthành - BàRịa - Vũngtàu
cũng gấprút thicông để nối khukỹnghệ và dulịch BàRịa
- Vũngtàu với Saigon nhanhhơn.
Các khu vuichơi của Saigon hômnay đã bắtđầu vượt quá
sứcchứa, trong khi các quánăn và các tụđiểm sânkhấu
canhạckịch cũng tấpnập vềđêm. Dân Saigon ănchơi
khiếpthật! Bấtcứ thúvui mới nào được dunhập vào
Saigon cũng đềuđược dân Saigon đónnhận mauchóng,
nhất là những hìnhthức đuađòi, hưởngthụ
trụylạc! Bêncạnhđó, cần ghinhận lớptrẻ
hiếuhọc đang vươnlên rấtnhanh về kỹthuật,
tinhọc, ngoạingữ và khảnăng hộinhập maulẹ vào
cộngđồng thếgiới, nhấtlà saukhi việcdulịch ranướcngoài
dễdàng hơn. Sáchbáo ở Saigon cũng đadạng và phongphú
hơn những nơikhác, kểcả Hànội. Trườnghọc lúcnào
cũng tấpnập, cólẽ cần xâythêm nhiềuhơn trườngmới
và đàotạo giáoviên mới đápứng đủ nhucầu dạy
& học. Chươngtrình học khánặng, nhấtlà bậc
phổthông nên cókhi chamẹ phải họcchung với con hoặc
phảicho con họcthêm sau giờ chínhkhóa thì conem mới cóthể
học nỗi ! Giớiconbuôn giáodục cũng đang đổxô vào
Saigon để đầutư và kinhdoanh một thịtrường chữnghĩa
béobở!
VI. Miền Trung:
Tôi muavé của Sinh Café để đi từ Saigon ra Hà Nội và
viếng Hạlong với giárẻ khôngngờ. Xe bus khárộng, đasố
khách là người ngoạiquốc (chủyếu là từ Âuchâu).
Ghé đổxăng ở ngã ba Vũngtàu , gần căncứ Longbình cũ
mà nay là những dãynhà caotầng sansát nhau cũng là nơi
buônbán sầmuất. Một siêuthị của Pháp cũng khá
tấpnập người ravào. Cửangõ dẫnvào thànhphố Biênhòa
hômnay đã cóthêm một cáicổng caolớn khangtrang. Chúngtôi
ghé ănsáng ở ngãba Dầugiây trong một tiệmăn mà saunày
tôi mớibiết đólà một trong những chinhánh của cả
một hệthống nhàhàng dọctheo các quốclộ chẳngkhácgì
McDonald hay Burger King ở Mỹ. Rừng câycaosu bâygiờ trông
thưathớt nhưng lại tấpnập khánhiều quánlều dựnglên
venđường.
Bắtđầu vào Bìnhthuận, tôi thấy khánhiều vườncây
thanhlong xanhtươi trùmtrên những cộttrụ. Nghenói đâylà
loại câyăntrái xuấtkhẩu của tỉnh này nên dukhách nào
cũng muốn mua ănthử chứ người Việtnam chúngta thì cũng
chẳng lạgì loại tráicây có vỏ màuđỏtươi, ruột
trắng chichít những hạtđen như hộté, ăn khángon
& mátmiệng. Vào đến Phanthiết, xe bus ghé vào quáncơm
Hoàng Yến và cũnglà đạidiện cho Sinh Café tạiđây.
Tôi thích món cátrê vàng chiêndòn chấm mắmgừng,
canhchua cá, thịt khotiêu, giá cũng rẻ. Sauđó, tôi vào
MũiNé, tới bãi ÔngÐịa, lên đồicát, qua HònRơm, ghé
Cổthạch và dinh ThầyThím, xem bàcon bắt và ăn condông
mà thấy tộicho cả convật lẫn người đi sănbắt trên
một vùng samạc nóng và cằncỗi này của Việtnam.
Ngủ một đêm tại Mũiné, bạn sẽ thấy nơiđây có
những bãibiển và đồicát đẹp hơn Longhải, Vũngtàu
nhiều và cũng không quá ồnào, xôbồ, phứctạp, chỉ
ngại một điều: vệsinh (vệsinh chung quátệ!). Khu nhànghĩmát
(resort) nơiđây có lối thiếtkế (design) bắtchước
theo kiểu resort của Thái hay Mãlai, cócả sân golf và
landscaping trông kháđẹp nhưng chưacó nét độcđáo gì
của một vùngbiển Việtnam mà tôi trôngđợi! Kiếntrúc
Việtnam vẫn chưa hìnhthành được một trườngphái độcđáo
tiêubiểu cho riêng dântộc mình mà cứ thích cópnhặt,
vaymượn, saochép từ xứngười mộtcách khócoi, thiếu
tìmtòi, nghiêncứu!
Rời Phanthiết, nơi đang đổimới và trùphú hẳn lên
với kỹnghệ dulịch và nôngnghiệp đang pháttriển
mạnhmẽ chứ không chỉcó nướcmắm nổitiếng, tôi
đira Ninhthuận - vùngđất của ngườiChàm với những
ngôithápcổ còn sótlại nay đang được trùngtu nhằm
đápứng nhucầu dulịch là chính chứ chưa thậtsự đápứng
yêucầu bảotồn một ditích vănhóa - nghệthuật có tínhlịchsử
với kỹthuật & nghệthuật khá độcđáo mà chođến
hômnay các côngtrình nghiêncứu vẫn chưa giúp các chuyênviên
trong & ngoàinước thấuhiểu tườngtận về từng
viêngạch và cách xâytô của ngườiChampa xưa. Hyvọng
rằng nềnvănhóa này sẽ không bị maimột. Cây thuốclá
là nguồn thunhập quantrọng cho ngườidân Ninhthuận.
Ðến Camranh vàolúc chiềuxuống, trẻem tantrường tíutít
vềnhà khiến conđường chúngtôi đilại vuihơn. Camranh
cóvẻ phồnthịnh, đườngsá rộngthoáng, phốchợ
tấpnập, tráicây và hàngquán bán dọc 2 bên quốclộ
trông rất vuimắt.
Vào đến Nhatrang lúc 7:30pm, check-in xong là chúngtôi
chạy đi tắm ngay để kịp đi ăncơm tối và xem một
chươngtrình camúa dântộc mà người tàixế xe bus
quảngcáo trên đườngđi. Hóara là một chươngtrình
phụdiễn giúpvui cho nhàhàng & kháchsạn nên cũng
...không có gì độcđáo, đặcsắc như dukhách mongđợi!
Tôi bỏra biển, đi dọctheo bãibiển suốt conđường
Trần Phú để nghe tiếng sóngbiển mà nhớlại 18 năm
vềtrước đã ghélại nơiđây. Nhiều kháchsạn và quánăn
mới mọclên nhưng conđường này vẫncòn êmvắng. Sáng
hômsau, tôi thứcdậy thậtsớm để đira DốcLết
tắmbiển và ăntrưa xong lại vộivã về ghé HònChồng,
đến viếng ThápChàm ThiênYANa ngay trên dốc cầuđá
gần XómBống (rất nhiều thápChàm đang trùngtu nhưvậy)
rồi qua viếng chùa thậtnhanh để kịp đón chuyếntàu
ra hònTằm rồi trởvào thăm khu hồcáTrínguyên
(aquarium hình chiếc thuyền buồm hóa thạch). Tối hômđó,
ăn nemnướng xong là tôi ra chợÐầm xem có thayđổi gìkhông
rồi đón xebus của Sinh Café để đitiếp về phíabắc,
khôngcòn thờigian để đi tắmbùn trịbệnh như nhiều
người rủrê.
Ði suốtđêm, ngủ chậpchờn trên xebus, ngồi bêncạnh
tôi là một ngườicon của kháchsạn Vĩnhhưng ở
Hộian mà tôi sẽ ngủlại vào tốimai. Chị
giớithiệu cho tôi về Hộian, nhấtlà đènlồng mà
chị đang sảnxuất và chà hàng ở Nhatrang. Qua Ðạilãnh,
tôi vẫn thấy nơiđây không khá hơn ngàyxưa baonhiêu
chodù đâylà 1 trong những bãitắm đẹpnhất Việtnam.
Dừnglại ăncháo khuya ở SôngCầu, tôi chợtnhớ ngàyxưa
tôi cứ mơmộng là sẽ thấy nơiđây trởthành một
khudulịch với vùngbiển êmsóng lặnggió nhưng SôngCầu
ngàynay tuy khá hơn trước nhiều nhưng rõràng vẫn chưacó
gì lạcquan hơn. Ngay cả Tuyhòa, Phúyên có khá hơn xưa
song tôi chưathấy một cơsở đầutư sảnxuất nào đủ
để đưa vùng này pháttriển vữngmạnh.
Ngay chuyện nuôi tômsú rầmrộ hiệnnay có khácgì
dịch nuôi chimcút dạo nào? Cả một vùng đang bị ônhiễm
và pháhoại mộtcách nghiêmtrọng mà dườngnhư chưa
thấy ai đauxót, trongkhi Phúyên đang rasức kinhdoanh
dulịch sinhthái, nghenói có cả leonúi, duthuyền lòng
hồ SôngHinh, thamquan ditích ÐáBia & Nhấttựsơn,
v.v... Tôi thắcmắc: Tại sao Phúyên không bảovệ
những vốn quý đangó mà phải rasức tạothêm cáimới
tốnkém hơn trong khi Phúyên còn nghèolắm?
Qua Bồngsơn, bướcvào xứdừa Bìnhđịnh, dừa
nhiềunhất cólẽ là ở Tamquan, không thua gì Bếntre
ở miềnt Tây NamViệt! Bìnhđịnh còn khá nhiều thápChàm
của một thời Ðồbàn là kinhđô của vươngquốc
Champa nên vẫn hấpdẫn dukhách và cảng Quynhơn còn
tấpnập nên nhìnchung Quynhơn & Bìnhđịnh khá hơn xưa
nhiềulắm.
Ðến gần Sahuỳnh thì cầu bị hư, xe kẹtlại từ
9:30pm đến gần 6 giờsáng mới sửachữa xong và
giảitỏa được nạn kẹtxe. Suốtđêm, tôi cứ đilại
dọctheo đường xelửa, nhìnra hàngdừa bờbiển
Sahuỳnh chứ không tàinào chợpmắt nỗi. Tôi dựtrù
sẽ ghé bãibiển Sahuỳnh - nơi có nhiều cổvật thờiđồsắt,
ghé ăn cua Huỳnhđế nổitiếng và tắmbiển nhưng không
còn kịp thờigian nữa. Ngườidân ởđây tuynghèo nhưng
cólẽ họ còn khá hơn nhiều so với người dân ở
miềnTây NamViệt đang sống ở những vùng ngoạiô
hẻolánh - khôngphải là nạnnhân của nạnlụt
thếkỷ mà tôi vừa tiếpxúc tuầnqua.
Qua Quảngngãi, conđường đang tubổ và mởrộng nên còn
lầylội và trơntrợt dù cát rất dày. Nước sông Tràkhúc
dângcao mấpmé hàng chữ "Quảngngãi" mà phía bêntrên
kèđá là một nhàhàng & kháchsạn Sơntrà khangtrang
nhưng vắngkhách. Lácđác vài người đi dọctheo bờsông
vớt củi trôi từ rừng trên núi xuống. Bênkia là
thịxã khá tấpnập.
Muốn ghé vào Dungquất nhưng khôngcòn thờigian nên đành
đivào thịtrấn để kịp đón xeôm theo quốc lộ 26 đi
hơn chục câysố vào thăm khu chứngtích Sơnmỹ tức làng
Mỹlai, với nhiều ditích về chuyện línhMỹ đã tànsát
hơn 100 trăm thườngdân Việtnam sống ở làng Mỹlai vào
năm 1968. Có 1 điều hơi buồn: tạisao thủphạm tànsát
thườngdân ở Mỹlai đã ratòa nhậntội nhưng những
thủphạm đã ralệnh tànsát tậpthể hàng ngàn thườngdân
ở Huế vào Tết Mậuthân thì chưa thấy ai đưara điềutra
hay xétxử ? Còn những thủphạm đã pháokích vào trườnghọc
ở Cailậy(Mỹtho), Bìnhminh(Vĩnhlong) nămxưa, họ cóthể
sống tựdo thoảimái đượcsao? Thôithì cứ để
"Tòaán" lươngtâm & lịchsử sẽ "phánxét"
họ !
Rời Mỹlai, tôi lại hối anh xeôm đưađi bãibiển
dulịch Mỹkhê, đòi xem chođược cua Huỳnhđế (nửa
cua nửa tôm) rất quýhiếm chỉcó ở vùng biển này.
Trong quán, tôi còn ănthử món condon (một loại nghêu/
hến nhỏxíu) nấucanh ăn với bánhtráng (thiệttình tôi
không thấy "hấpdẫn" như lờigiớithiệu của
anh xeôm!), cábống (nhiều loại cábống khácnhau, chỉ
cóđiềulà hơi nhiều xương!), mua thêm mấy bịch khôbò,
kẹogương, mạchnha, đườngphèn. Rấttiếc là tôi không
đếnđược thànhcổ Châusa, căncứ Chulai cũ, núi ThiênẤn.
Ngườidân Quảngngãi rất chịukhó, có nghịlực, ăn
để mà sống chứ không hoangphí, biết lolắng,
cầnkiệm từngchútmột.
Tạmbiệt Quảngngãi, tôi lại hốihả ra Hộian. Ðến
"phốcổ" Hộian vàolúc trưa, tôi vội đibộ
ra khu "phốcổ", mua vé xong là theo chân anh hướngdẫnviên
dulịch tên Trương Hữu Trí - một người rất amtường
về kiếntrúc và lịchsử vănhóa của Hộian mà tôi
hếtsức khâmphục trìnhđộ hiểubiết/ kiếnthức
lẫn tưcách của anh (Việtnam cầncó những hướngdẫnviên
dulịch có trìnhđộ nhưvậy!). Qua anh Trí, tôi mới
đượcbiết ảnhhưởng lớnlao của 5 nhóm lớn của
cộngđồng ngườiHoa( Quảng, Triều Châu, Phúc Kiến,
Hảinam, Hẹ) tại vùngđất này, rõràng nhấtlà ChùaCầu,
các đìnhmiếu, nhàphố cổ... chứ thựcra ngườiNhật
cũng không có mấy "ditích" còn tồntại đến
hômnay. Theo chân anh, tôi được ghévào thăm hầuhết
những ditích chính của phốcổ Hộian saukhi ăntrưa
với món caolâu và bánhxếpnước trôngđẹp như một
đóahoa trongngần mà chỉ ở Hộian mới có để thưởngthức.
Tại nhàthờ của tộc Trần, tôi mua "ủnghộ"
vài bộ pyjama bằng lụa cho 3 cô emgái của mình, vài
photượng với vài bộ ấmtách trà bằnggỗ và đá khá
mỹthuật và côngphu. Ngủđêm tại kháchsạn Vĩnhhưng
2 mà tôi có cảmtưởng như đang sống trong một nhàtrọ
Trunghoa. Tiếclàmsao khi đêm hômđó khôngphải là ngàyrằm
để tôi có thể thấy những ngọn đènlồng lunglinh
thắpsáng phốcổ Hộian thaycho ánhđèn điện bìnhthường!
Cólẽ sẽ phải hẹn với Hộian một đêmrằm có trăngsáng
trêntrời và những ngọn đènlồng thắpsáng trước
những cănnhà khu phốcổ Hộian này trong một tươnglai
khôngxa! Gần 200.000 dukhách đã đến phốcổ Hộian, giúp
Hộian vừa bảotồn phốcổ, vừa nuôisống ngườidân
Hộian nên chínhquyền lẫn dânchúng địaphương cũng
biết rasức bảovệ và xâydựng Hộian tốt hơn.
Tôi ra Ðànẵng vào lúc sángsớm để kịp dạophố và
xem Ðànẵng hômnay "đổimới" rasao. Trọ tại
một kháchsạn nhỏ dọctheo bãibiển Thanhbình và
dạochợ Ðànẵng rất sầmuất, khangtrang với đườngphố
đang mởrộng, hànghóa đủloại giốngnhư Saigon,
xemchừng kháhơn Cầnthơ nhiều. Tôi theo một anhbạn đi
viếngchùa rồi lại vộivã ra Nonnước và Ngũhànhsơn.
Thíchnhất là những bứctượng đá khắcchạm côngphu
rấtđẹp từ bàntay những ngườithợđụcđá và
nghệnhân vùngnày, như trong vườntượng của anh
Nguyễn Long Bửu, cụ Lê Bền, anh Chí Linh. Tiếclà khôngcòn
thờigiờ đixem khu ditíchcổ Mỹsơn được !
Ðường ra Huế phải qua đèo Hảivân. Conđường bâygiờ
đang tusửa và mởrộng nên nhiều chặng khúckhuỷu , sìnhlầy,
gậpghềnh với côngnhân làm cầuđường còn sửdụng
hếtsức lạchậu nhưng cũng khôngthểkhông lạcquan khi
nghenói đến dựán đườnghầm xuyênqua đèo này đã
khởicông. Từ trên đèo nhìn xuốngbiển, cảnh vẫn đẹp
và thơmộng như xưa, nhất là phía LăngCô.
Ðấtnước tôi đang xâydựng và rasức thoátkhỏi
cảnhnghèođói nên cóthể có nhiều điều khócóthể
chấpnhậnđược ở xứngười thì vẫnphải
"mắtnhắm mắtmở" ởđây để ngườiân nghèo
còncó cơmay sinhtồn giữa một vùngđất nghèo với khíhậu
khắcnghiệt nhưng vẫncứ phải bámđất để mà sống
! Có đi qua những nẻođường quênghèo này thì mới cóthể
thôngcảm và thương nhiều hơn dânmình. Ðường vào thànhphố
Huế hômnay thayđổi khánhiều sovới ngàyxưa, đang
mởrộng nhưng sao tôi vẫn cảmthấy nhỏhẹp khi nhàlầu
mọcthêm haibênđường, bụibặm vẫn mùmịt và giaothông
còn hếtsức xôbồ.
Ðến Huế vào lúc 8 giờtối, lúc trời đang mưa nên
tuy Huế cóthêm nhiều khu phốlầu buônbán nhộnnhịp sángtrưng
ánhđèn nhưng tôi lại thấy buồn ...ngủ nên chỉ còn
biết check-in xong là đitắm ra rồi ăn một tô bánhcanh
xong là lêngiường ngủ mộtgiấc tớisáng. Tờmờsáng,
tôi đã vộivã đibộ qua cầu Tràngtiền chụpảnh
rồi chạy ngay đến chợ Ðôngba, ngược qua PhúVănlâu
vào cửa Thượngtứ, đến xem hồ Tịnhtâm, viếng Thànhnội,
rồi vào điện Tháihòa, ra cửa Ngăn thuê xe đi Kimlong
ăn búnthịtnướng, vào lăng Minh Mạng thẳngthớm
uynghi, đến lăng Tựđức qua những lốiđi quanhco vào
đến hồsen thơmộng, chạy ngượclại lăng Khải Ðịnh
với lối tranghoàng nửa Tây nửa Tàu sặcsỡ và xahoa
một cách diêmdúa. Khôngcòn thờigiờ để đi lăng Gia
Long, khôngcódịp ngồi đò nghenhạc trên sôngHương,
chỉ kịp ghé chùa LinhMụ.
Tôi vộivã đi ăn cơmhến Trương Ðịnh rồi ra
cửabiển Thuậnan, thấy nhiều thayđổi, đặcbiệt
nhấtlà một nghĩađịa với những ngôimộ nguynga như
một khuphố tránglệ của những ngườichết do những
concháu là Việtkiều ở hảingoại xâydựng nên với
đầy vẻphôtrương diêmdúa. Sauđó, tôi lại đi xeôm
đến đầm CầuHai. Vùngnày đang khá lên nhờ nghề nuôi
tômsú nhưng cũng đang làm ônhiễm và hủyhoại
hệsinhthái của vùng nướclợ tiêubiểu cho khíhậu
nhiệtđới giómùa Việtnam. Anh bạn cũ chở tôi ra PháTamGiang
khi nắngchiều đã xuống nên tôi chỉ vội chụp vài
tấmảnh trướckhi về kháchsạn kịp đápxe ra Hànội
ngay tối hômđó.
Xe bus đưa tôi rời "cốđô" Huế để ra
Quảngtrị vào lúc chiềutối. Ðườngkhuya vắnglặng nên
tôi không nhìnthấy được "đạiộ kinh hoàng"
của mùahè năm 1972. Ðến BếnHải vào lúc nửađêm nên
tôi chỉ kịp nhìnthấy bênkia cầu mớilà chiếc cầu
Hiềnlương lịchsử với 1 tấmbiển kỷniệm.
Ðường vào Quảngbình gồghề với quánhiều ổgà,
ổvoi mà anh tàixế chạy rấtchậm và cẩnthận để
không làm mất giấcngủ của các anhchị Tâybalô. Tôi
định dừnglạiđây để ghéthăm động Phongnha nhưng
anh tàixế bảo tôi hãy đợi mùahè sangnăm vì lúc này
mưa lắm!
Tờmờ sáng, chúngtôi ghé Vinh để ănsáng. Ởđây,
chuyện buônlậu đã trởthành một cáchkiếmsống mà
chínhquyền phải chấpnhận ... "mắtnhắm,
mắtmở" để ngườidân cóthể sống &
tồntại! Cólẽ nhờvậy mà ngườidân còn "bámtrụ"
NghệAn; một tỉnh vốn nổitiếng mà mãi đếnnay tôi
mới bước đến với nhìêu thấtvọng khi thấy ngườidân
nơinày quánghèo!
Trưa đến Thanhhóa. Ðườngxá của tỉnh cựcBắc
TrungViệt này vừa rộnglớn, nhàphố lại khangtrang, quêhương
của Tổngbíthư họ Lê quảlà thịnhvượng hơn các
tỉnh mà tôi vừa điqua. Ghé ănsáng, tôi hỏithăm giađình
ngườichủquán về Sầmsơn, thấy khôngtiện nên hẹn
dịpkhác vậy!
VII. MiềnBắc & Hànội:
Ði tới Ninhbình, tôi đã đặtchân đến miềnBắc
Việtnam nhưng chỉ kịp ghéthăm Hoalư - kinhđô thời
vua ÐinhTiên Hoàng nhưng chẳngbiết làmsao để cóthể
đến rừng Cúcphương nên cólẽ kỳsau tôi sẽ phải
cầnđến một anhchị hướngdẫnviên hay một côngty
dulịch địaphương. Càng gần đến Hànội, phốxá cóvẻ
kháhơn, đườngđi cũng bớt gậpghềnh hơn.
Tôi đến Hànội vào lúc 5 giờchiều, đườngxá
tấpnập người và xe. Anh phụxế giớithiệu cho chúngtôi
biết vài địađiểm như Côngviên Lênin, trường đại
học Bách Khoa, hồ Hoàn Kiếm, chợ Ðồng Xuân và 36
phố phường. Khách sạn Vạn Xuân, nơi mà tôi sẽ
ngủ trọ suốt 3 ngày, nằmngay giữa khunày! Tôi háohức
lấy phòngtrọ (check - in), tắmrửa rồi đingay raphố và
quanh bờhồ. Ngay trướcmặt tôi là sinhhoạt của một
Hànội về đêm với 36 phốphường nhộnnhịp. HồHoànkiếm
lunglinh ánhđèn. Là một thủđô vừa muốn giữ những
cáicũ nhưng lại thèmthuồng "đổimới" nên
vẫn cứ phânvân, lưỡnglự trước ngãbađường giữa
"kinhtếthịtrường" và "chủnghĩaxãhội"."
Sáng hômsau, tôi ra Hạlong. Qua cầu Longbiên, nghe anh hướngdẫnviên
dulịch kểvề lịchsử chiếccầu này, tôi mớithấy
ảnhhưởng của "thựcdân" vẫncòn lảngvảng
đâuđây giữalòng Hànội. ÐêYênphụ vẫn đầydẫy
nhàlầu đủkiểu mới xây, dù họ đã biết hậuquả
sẽ rasao khi đêvỡ.
Ðến Hảidương mớithấy kỹnghệ bánhđậuxanh đã giúp
thànhphố này mọclên nhiềuhơn những caoốc đồsộ.
Ghé vào một tiệm thêutranh bằngtay của các nghệnhân
mà đasố là trẻem tàntật và đó cũnglà trạm
dừngchân ănsáng của đoàndulịch chúngtôi. Hìnhnhư ngườita
dùng các em tàntật này để kêugọi lòngtừtâm nhânđạo
của dukhách giúpđỡ cho cơsở sảnxuất & kin doanh
của họ chứ khôngbiết các em có thậtsự được chămsóc
đànghoàng từ chuyện kinhdoanh này không?
Tới Hạlong đã xếtrưa. Chúngtôi rất thích bữaăn
ngonlành tại kháchsạn venbiển này. Bênkiađường,
dọctheo bờbiển là khudulịch do Singapore đầutư và
khaithác. Chúngtôi vội ra bếntàu để kịp chuyế tàu
rabiển thăm VịnhHạlong. Tàu rộngrãi, bànghế
lịchsự, thủythủ lái cẩnthận, hướngdẫnviên amtường
và lịchsự nên cả 8 người đều vuithích với
chuyến đira vịnh hômnay. Biểnêm, giólặng và mátmẻ,
càng đến gần các đảo càng thấy quêhương mình đẹpquá!
Chúngtôi đươc chỉ chothấy bãibiển Titov - một phihànhgia
Nga đã đến tắmbiển với ông Hồ Chí Minh tạiđây nên
ông Hồ đã lấy tên ông Nga đặtcho bãibiển nhỏhẹp
này. Tàu càng đến gần động Thiêncung và hang Ðầugỗ,
tôi càng thíchthú với cảnhđẹp thiênnhiên quáđẹp
của các hònđảo mọclên giữa VịnhHạlong trôngnhư
một bức tranh thủymạc vĩđại.
Các hangđộng này được Trungquốc giúpđỡ trong việc
thắpđèn và xây lốiđi sạchsẽ hơn nhưng việc
bảotồn và bảovệ còn khá nhiều lỏnglẻo, saisót;
nhấtlà việc mộtố du khách Việt & ngoạikiều
(chủyếu là Hoa & Hàn !) vôýthức đã viếttên
& vẽhình lên vách hangđộng một cách nhớpnhúa, trơtrẽn.
Ðêm hômđó, khi dạomát trên bờ VịnhHạlong, tôi đượcnghe
nhiều gópý rất cụthể từ 1 người bạnPháp, 1
Phầnlan và 1 từ San Francisco về dulịch, bảotồn và môisinh.
Hômsau, chúngtôi có dịp dạoquanh VịnhHạlong bằng
thuyền, ghé CổngTrời và mộtsố đảonhỏ, hangđộng
trong VịnhHạlong trướckhi trởlại thànhphố Hạlong
để kịp đi Hảiphòng ra bãibiển Tràcổ ngaysau cơmtrưa.
Cólẽ đâylà bãibiển cho dukhách tắm vừa đẹp, vừa
sạch, vừa vắng nằm ở cựcBắc Việtnam, sát biêngiới
Việt - Hoa. Tôi định ra đảo CátBà và Ðồsơn nhưng
rấttiếc là chúngtôi phải lênđường về Hànội để
kịp lịchtrình đi miềnnúi.
Tối hômđó, tôi thuê một chiếc xeđạp dạoquanh bờ
hồ Hoànkiếm và 36 phốphường Hànội trướckhi về
check & gửi mail cho bạnbè ở Mỹ trong 1 quáncafé
internet kháđông các bạntrẻ. Ai cũng cóthể thấy
giớitrẻ Hànội hômnay ănmặc thờitrang, cũng ănchơi,
hưởngthụ, trụylạc khôngthuagì giớitrẻ Saigon với
kháchsạn, vũtrường, áoquần, xemáy, sex, nhạcMỹ và
xìke, matúy! Hànội vềđêm cũng ồnào, náonhiệt và
giớitrẻ đã hòanhập vào thếgiới rất hồnnhiên.
Sángsớm hômsau, khi chạybộ quanh bờhồ, tôi gặp khánhiều
ngườiHànội tậpthểdục hay xembáo, tròchuyện
thờisự. NgườiHànội cho tôi biết cảmtưởng của
họ về chuyến viếngthăm Việtnam của vợchồng và
congái Tổngthống Hoakỳ, hỏithăm tôi về nướcMỹ và
đờisống của xãhội tưbản. Một ôngcụ trên 70
tuổi nói:
-- Tôi cónghe bàinóichuyện của Tổngthống nướcMỹ các
anh, thế mà hay! Ai như Tổngbíthư nhàmình đã mời ngườita
sang thăm nướcmình mà tuyênbố chẳngragì! Năm 2000
rồi mà còn chorằng chủnghĩaxãhội nhấtđịnh
thắng, láotoét, nói khoác chẳngbiết ngượng!"
Tôi chỉ imlặng nghe mà chẳng dám góp 1 lờinào!
Trước chùa Trấnquốc, một cậusinhviên khoa Anhvăn đạihọc
Hànội tâmtình:
-- Chúngem bâygiờ chỉ lohọc, nhấtlà Anhvăn, để
kiếmđược việclàm thôi, anh ạ! Chẳngcần quantâm gì
đến chínhtrị, chẳngcần biết Ðảng Ðoàn làgì
cả, các ônggià lẩmcẩm ấy chỉcòn chờ ngàychết thôi
ấymà!
Nghe ôngtổngthống Mỹ nói mà thíchhơn, ngườita hướngvề
tươnglai chứ có ai sống với quákhứ mãi như các ônggià
mình!
Một chị bán nữtrang kểchuyện bà Hillary đếnthăm
một hợptácxã chănnuôi với vẻphấnkhởi như
kểchuyện thầnthoại về một bàhoàng đi thăm dântình
mà chẳng nềhà dơbẩn! Rõràng vợchồng và congái
Tổngthống Hoakỳ đã thànhcông trong chuyến viếngthăm
Việtnam ngắnngủi này.
Hànghóa Trungquốc trànngập phốchợ Hànội như nhiều
chợ khác ở Việtnam hômnay, từ các loại giadụng
(soongnồi, bìnhthủy, v.v..) chođến mềnmùng, vải, áoquần,
đồđiện, đồmũ/plastic chođến xeđạp, xegắnmáy, giárẻ
và hợpsởthích tuy chấtlượng kém. Ở các tỉnh phíaBắc
Việtnam, tôi thấy ảnhhưởng của Trungquốc đốivới
Việtnam ngàycàng giatăng, rõnhất là về kinhtế, vănhóa
- nghệthuật và chínhtrị, buồnnhất là ngườiViệt
rất sợ ngườiTrungquốc, dù đólà dukhách!
Tôi về kháchsạn để thamgia City Tour hầu cóthể
thấy và biếtthêm về thủđô Việtnam hômnay. Tour
bắt đầu từ lăng Hồ Chí Minh đang sửachữa nên không
vào trong mà chỉ đingang qua mặttiền, nơi sống và làmviệc
trướcđây của ông Hồ, kếđó là ChùaMộtcột nhỏxíu
như một cái amnhỏ chứ không giốngnhư sựtưởngtượng
từ bé đếnnay của tôi về một ditích tiêubiểu cho
kiếntrúc Việt Nam!
Việnbảotàng Dântộchọc (hìnhnhư môphỏng theo
Việnbảotàng Vănhóa Dântộc ở Seoul, Ðạihàn?), chùa
Trấnquốc, HồTây, HồTrúcbạch, Vănmiếu &
Quốctửgiám với Khuêvăncác, kháchsạn Daewoo (nơi
Clinton cưngụ trong chuyếnđi Việtnam vừaqua), về đền
Ngọcsơn bên hồ Hoànkiếm & xem tiêubản 1 conrùa
HồGươm (rùa dài 1,9m, ngang 1,5m, cao 0,3m) đặt trong
lồngkiếng, phíasau có Thápbút, đình Trấn Ba và điệnthờ
anhhùng Trần Hưng Ðạo, có cầu Thê Húc kháđẹp,
v.v...
Ðingangqua các lànghoa cũ, như Ngọchà, Nhậttân, Nghitàm,
Quảngbá... đã khôngcòn nữa hay thuhẹp dần diệntích
trồnghoa, thậmchí còn có nơi là những quáncafé với
những "bônghoa biếtnói " và "kháchmuahoa"
là dân trong lẫn ngoàinước! Nghenói chợhoa ở đê Yênphụ
ngày Tết rấtvui nhưng tôi phải trởvề Mỹ sớm nên
anh tàixế cho tôi đến lànghoa Quảngan -một trong
những lànghoa cungcấp hoa cho ngày Tết ở thủđô Hànội.
Trên đườngđi, anh tàixế thaothao nói cho tôi nghe về
những ditích và ngày Hội ở Hànội và vùng phụcận,
như gò Ðốngđa, đền Hùng, đền Hai Bà Trưng, Hội Gióng,
v.v... nghemàham!
Sau 3 ngày đi tour, tôi cảmthấy khóchịu trước những
dukhách từ Trungquốc và Ðàiloan cùngvới mộtsố ngườiViệt
đã thiếu tôntrọng những quyđịnh tốithiểu cho
việcbảotồn và bảotàng những disản của quốcgia mà
họ đến thămviếng, chẳng có ýthức trong việc
bảovệ cây cỏ và giữvệsinh chung ; trongkhi các hướngdẫnviên
dulịch và cảc nhânviên bảovệ những địađiểm
thamquan đó lại rất dèdặt, kiêngnể quáđáng những
dukhách bấtlịchsự và thiếuýthức này! Tôi đềnghị
các cơquan quảnlý các cơsở về vănhóa - dulịch và
chínhquyền điaphương cần nghiêmkhắchơn để giáodục
và yêucầu mọingười, trong lẫn ngoàinước, phải
triệtđể tôntrọng những quyđịnh về việcbảotồn
và giữvệsinh chung cho những danhlam thắngcảnh và địa
điểm dulịch trong cảnước; khôngthể vì lợinhỏ trướcmắt
mà bấtchấp hậuquả xấu tolớn hơn vềsau.
Thủđô Hànội đang mởrộng ra ngoạiô với nhiều hãngxưởng
của ngoạiquốc đầutư và nhiều caoốc, nhàhàng,
tiệmbuôn mới xây. Trường Ðạihọc kiếntrúc nằm trên
đường đi Hàtây, cách Hànội trên 30 câysố là nơi
đàotạo những kiếntrúcsư và chuyênviên quyhoạch cho
cả miềnBắc. Rấttiếc là tôi khôngcódịp đixem Hội
ở ChùaHương, không đến viếng ChùaÐậu, ChùaTâyphương,
ChùaThầy, cũng khôngcó cơhội thấy môhình
""Làng Vănhóa - Dulịch các Dântộc
Việtnam" ở ngay Hàtây mà tôi đã mơước từlâu
(xin xem bài "Côngviên Vănhóa Việtnam" viết
từ năm 1994) vì phải thuxếp đi lên miềnnúi để
biếtthêm về đờisống đồngbào dântộc thiểusố,
nhấtlà những người congáiThái đẹp nổitiếng từxưađếnnay!
Một côchuyênviên ngânhàng ngườiPháp và anh bácsĩ
Mỹ rũ tôi tháptùng một chuyến đilên Caobằng và
Lạngsơn thayvì đi Sapa và Làocai để ngắm đỉnh
Fansipan caonhất Việtnam như dựtrù. Tôi chỉ còn 2 ngày
1 đêm ở Cao - Lạng mà thờigian đi & về đã mất
phânnửa vì đườngxa (phía Bắc Hànội) và xấu nhưng
càng đến gần hồ BaBể (Bắccạn) và thác ÐầuÐẳng,
cảnh càngđẹp.
Chúngtôi chỉ ghé một làng dântộc Tày, chụphình ở
ThácBảngiốc mà bênkia là đất Trungquốc trướckhi
về ngủđêm trong 1 kháchsạn khá sạchsẽ. Sángsớm,
anh hướngdẫn dulịch đưa chúngtôi đixem những núi và
hangđộng đávôi nổitiếngnhất là động Tamthanh &
NhịThanh, HònVọngphu với sựtích về nàng TôThị,
phố Ðồngđăng và consông Kỳcùng, đến, đi chợ
Kỳlừa để thấy người Dao, Tày, Nùng, H'Mông...(chỉ
cóthể phânbiệt qua trangphục riêng của mỗi sắcdân,
trông rấtđẹp!) buônbán & traođổi hànghóa. Họ thường
ra chợtrời này để bán hàngthủcông mỹnghệ cho dukhách,
bán giasúc, thúrừng và nhiều loại nônglâmsản khác
đổilấy hàngtiêudùng từ Trungquốc ngay tại
thịtrấn Bằngtường (thuộc Trungquốc sát biêngiới
Hoa -Việt).
ẢiNamquan nằm cách biêngiới khoảng 400 m chứ khôngphải
ngay biêngiới Việt - Hoa, nơi mà tôi chỉ thấy một
cộtmốc số 0 dưới gốc câysi to mà người hướngdẫn
dulịch nóirằng do ông Phạm Văn Ðồng trồng để đánhdấu
biêngiới. Trướcđó khoảng 100 m là một cáicổng gỗ
trước đồnbiênphòng & hảiquan Việtnam đang xâymới
lại. Saukhi làm thủtục hảiquan kháđơngiản, chúngtôi
điqua muasắm ở thịtrấn Bằngtường rồi đứng
chụphình kỷniệm ngay tại biêngiới trước cửakhẩu
Hữunghị tức ẢiNamquan của Tàu rồi trởqua phía
Việtnam để về Hànội. Ảnhhưởng của Trungquốc
rất sâuđậm ngay trên vùngđất biêngiới này, nhấtlà
qua cáchănmặc, nóinăng, buônbán. Chính điềunày
khiến tôi hiểurõ hơn về hiểmhọa phươngbắc.
Sauđó, chúngtôi vội quayvề Hànội, trongkhi đoàndulịch
lữhành tiếptục đivề Làocai và Sapa. Tôi thấmmệt
sau cuộchànhtrình vộivã nhưng nhờđó tôi mới
biếtthêm chútít về đờisống của đồngbào dântộc
thiểusố miềnnúi ÐôngBắc. Họ còn nghèokhổ lắm,
thiếuăn, thiếu nước, thiếu gầnnhư mọithứ
tiệnnghi của một đờisống vănminh nhưng họ rất
tựtrọng, chấtphác, thẳngthắn và hiếukhách. Một
anh hướngdẫnviên dulịch cho tôi biết hàng chụcngàn
dânmiềnnúi phíaBắc đã được kêugọi didân vào Tâynguyên
suốt mấy nămqua thayvì bámtrụ vùngnúi hình cánhcung
với nhiều hangđộng đávôi rấtđẹp này. Vìthế, tôi
đềnghị với 2 ngườibạn mới là sẽ cốgắng đi Tâynguyên
(Banmêthuộc, Pleiku, Kontum), trở lại Ðàlạt & Blao
(Lâmđồng) - nơi mà tôi đãcó một thờigian gắnbó
với nhiều kỷniệm.
Xalộ Trườngsơn đã khởicông để mởđường cho
một hướng pháttriển mới mà bắtđầu là sựdidân
ồạt từ các tỉnhthành phíaBắc vào Tâynguyên
khaikhẩn, pháttriển kinhtế, xâydựng cơsở cho sựổnđịnh
chínhtrị & quốcphòng của một vùng chiếnlược
hiểmyếu của Việtnam. Tôi cũng sẽ cốgắng đến vùng
núi TâyBắc và chiếntrường Ðiệnbiênphủ, xem đỉnh
Fansipan caonhất Việtnam (3143m), viếng Sapa & Làocai,
thăm vùngnúi Bavì, Tamđảo, mongđược chiêmngưỡng
vẻđẹp của các côgái dântộcThái nổitiếng trong
mộtngàygầnđây. Nonnước phíaBắc còn rấtnhiều
cảnhđẹp mà tôi chưađược biếtđến!
Trởlại Hànội vào lúc xếtrưa, tôi ghé Hội Kiếntrúcsư
Việtnam trên đường Ðinh Tiên Hoàng nhìnra Hồ Gươm.
Anh Thành (TTK) hỏi tôi nghĩsao về chuyện nên giữ hay
nên phábỏ phốcổ? mộtphần hay toàndiện? Tôi là người
mới lầnđầu đến và ngủ quađêm ở khu phốcổ Hànội,
chưabiết rõ gì về đờisống & vănhóa; trong khi các
anhchịem đã sinhra, lớnlên và sống gắnbó gần hết
đời mình nơiđây thì chắcchắn là các anhchị cũng
hiểurõ cáigì cầnphải giữlại, cáigì phải vứtbỏ
để làm cáimới tốtđẹp hơn. Dướimắt tôi, thànhthật
mà nói thì khu phốcổ Hànội cũng đã trởnên
hỗnloạn, tạpnhạp, laicăng và quá cũkỹ, thậmchí
mấtvệsinh, không tốt cho sứckhỏe và không antoàn cho
tínhmạng conngười!
Thẳngthắn mà nói cũng chẳng có baonhiêu cáicũ (rấtít
kiếntrúc ÁÐông & Trunghoa còn sótlại, như những
cổngthành, chùamiếu... đasố là kiếntrúc thời
thựcdânPháp nhỏhẹp, tốităm, thiếu vệsinh và antoàn!)
đángquý cần giữlại khi mà cái "hồn" xưa ,
cáikhôngkhí quenthuộc, cái sinhhoạt vănhóa
truyềnthống tiêubiểu cho Hànội cũng khôngcòn thấy
trong khắp 36 phốphường mà tôi điqua mấy hômnay.
NgườiHànội hômnay không khác gì ngườiSaigon, thậmchí
còn có những cái tântiến vượttrội! Giữchănglà
những ditích lịchsử tiêubiểu, những né cổtruyền
điểnhình cho Hànội "vangbóng mộtthời" chứ
còn mấy cáicũ mà Tây chẳng ra Tây, Ta cũng chẳng ra
Ta thì giữ làmgì cho rốimắt và thêm bẩn! Chính ngườiHànội
mới biếtđược họ muốn giữlại cáigì? Tạisao
cầnphải giữlại? Giữlại nhưthếnào cho đànghoàng
mà không cảntrở sựpháttriển của xãhội, sựantoàn
& vệsinh cho ngườidânđịaphương. Câyxanh và
nhiều hồ là một điều mà tôi thíchnhất nên rất
mong Hànội bảovệ và pháttriển thêm cho một thủđô
vănminh và tronglành.
Chiatay với Hội KTS Việtnam, tôi hốihả ra taxi đira
phitrường Nộibài. Sovới Tânsơnnhất, Nộibài quá cũkỹ,
thưavắng, thảm nhănnhúm, phòngvệsinh (restroom/ WC) khôngcóđược
1 miếnggiấy để laukhô hay chùitay, hảiquan & côngan
cũng quanliêu, háchdịch và gâykhódễ ! Nhàga mới đang
xây để xứngđáng là một phitrường quốctế của
thủđô Hànội.
Tronglúc chờđợi, tôi códịp tròchuyện với một số
em đilàm thuê cho Ðàiloan và Ðạihàn, có 3 người là
dukhách từ Hảiphòng đến thămbàcon ở Mỹ thì tôi
mới cóthể hiểubiếtthêm về những ngườiViệtnam
phải điởđợ cho ngoạiquốc, những suynghĩ, tâmtư và
hoàncảnh của đồngbào tôi ở miềnBắc vốn đã
sống dưới chếđộ cộngsản rấtlâu. Nhờđó, tôi
cảmthấy chuyếnđi Việtnam lầnnày đã cho tôi khá đủ
những tàiliệu bổích và giátrị về quêhương và đồngbào
tôi hômnay. Xincámơn những người mà tôi tìnhcờ
quenbiết trong chuyếnđi này đã giúpcho tôi hiểurõhơn
về Việtnam, đã dànhcho tôi những tìnhcảm trântrọng
và thânthiết như ruộtthịt chứkhông xem tôi là một
"Việtkiều" - một danhxưng mà tôi ghét
thậmtệ khi nghe ngườita gọi mình nhưvậy!
VIII. Kếtluận và Ðềnghị:
Chiếc máybay của Hàngkhông Việtnam đưa tôi rời Hànội
vàolúc 5:35 pm chiều cuối năm 2000. Tạmbiệt Việtnam -
quêhương tôi đã sinhra và lớnlên để trở lại Los
Angeles - quêhương thứhai của tôi: Hoakỳ, với
thựctế là phải "cày" để trảnợ đời và
để cámơn đấtnước đã cưumang và giúp tôi cóđược
cơhội sốngcòn và thăngtiến - điều mà trướcđây
ở Việtnam, chínhquyền cộngản đã khước từ
hếtsức tànnhẫn với một đứa "conNgụy" như
tôi !
Dùsaođinữa, tôi vẫnthấy nhớ Việtnam như một
nỗinhớnhà. Tôi vẫn mong mọi ngườiViệtnam sẽ
biết thương đồngbào Việtnam như thương anhchịem
ruộtthịt của mình để không còn thùhận và chiarẻ,
để cùng hợpsức xâydựng một Việtnam độclập,
tựdo, dânchủ và giàumạnh thậtsự.
Tôi thật không quantâm nếunhư cóai đó lênán cánhân
tôi là có hànhđộng và tháiđộ "tiếptay
ViệtCộng." Tôi chỉcần làm hếtsứcmình cho đồngbào
nghèokhổ của tôi ở quênhà, không chút tựtư,
tựlợi là tôi đãcóđược niềmvui anlạc rồi;
huốnghồ là tôi lạiđược đisuốt conđường cáiquan
để thahồ ngắmnhìn quêhương tôi hômnay thì vuisướng
biếtbao. Giánhư những ngườichốngCộng quákhích cựcđoan
cũngcóđược cơhội vềthăm Việtnam để nhìnchorõ đấtnước
và đồngbào mình như tôi thì chắchẳn là họ sẽcó
cáinhìn, suynghĩ và hànhđộng tíchcực và hiệuquả hơnlà
chỉbiết chưởibới, chụpmũ, tranhcãi, bôinhọ
lẫnnhau... hay chốngCộng theo kiểu ...lỗithời !
Tôi cũng mong những ngườilãnhđạo Việtnam hômnay hãy
tỏra thànhtâm lắngnghe ýkiến của ngườidân và lươngthiệnhơn
trongviệc giảitỏa thùhận để đoànkết dântộc, xâydựng
một Việtnam thậtsự giàumạnh, dânchủ, tựdo và
tiếnbộ. Ngườidân Việtnam hômnay đã khôngcòn quá ngâythơ,
khờdại để tinvào những thủđoạn chínhtrị
lừamị, bịpbợm, những tròláucávặt theokiểu quânphiệt
hay băngđảng mafia... Mỗibên, dù Quốcgia hay
Cộngsản, hãy nhìn về quyềnlợi tốithượng của đấtnước
& dântộc mà thànhtâm và lươngthiện hơn mộtchút
nữa thì mayra Việtnam sẽcó phướclớn trong thiênniênkỷ
mới!
Phảichi ai cũng biết sámhối và nhậntráchnhiệm mộtcách
canđảm thì Việtnam của tôi đâuđếnnỗi đaukhổ,
nghèođói triềnmiên ? "Conđường CáiQuan" sẽ
cóthêm một ngườiem là xalộ Trườngsơn có vaitrò
quantrọng về chínhtrị, quốcphòng và kinhtế trong tươnglai
nhưng conđường đitới tươnglai của Việtnam dườngnhư
vẫn mịtmờ như sốphận của 80 triệu đồngbàotôi
ở bênnhà. Chonên họ cứmuốn rađi tìm một hứahẹn
ở xứngười? "
Ðisuốt Conđường CáiQuan," một ướcvọng mà tôi
ômấp từlâu mãiđếnnay tôi mới cóthể thựchiệnđược.
Ðồngbào tôi, dù sống ởđâu, họ vẫn cầncù, lamlũ,
chịukhó để cóđược miếngăn, manháo, vẫn chịuđựng
âmthầm như những ngườilính chỉbiết cúccung tuânthủ
tấtcả mệnhlệnh từ cấptrên, chodù phải đivào
chỗchết, chodù cấpchỉhuy & lãnhđạo của họ
hếtsức dốt và tồi !
Tôi chỉ mongrằng một ngày nàođó, đồngbào tôi sẽ
khôngcòn nghèođói, khổsở, lạchậu, khôngcòn phânbiệt
kỳthị vì dù ở miềnNam - Trung - Bắc , dù ở đồngbằng
- miềnnúi & caonguyên - duyênhải, dù ở trongnước
hay ngoàinước, dùlà Quốcgia hay Cộngsản cũng đều cóchung
một cộinguồn lịchsử , sốngchung một lãnhthổ
Việtnam, cũng đã chiasẻ biếtbao ướcvọng lẫn
lầmthan thì chúngta vẫn cầnbiết thươngyêunhau, thôngcảm
và tintưởng lẫnnhau để xâydựng và bảovệ quêhương
này của chúngta - một "Giatài của Mẹ"
(*Nhạc của Trịnh Công Sơn) đểlại cho chúngta đã quánhiều
tangthương!
Trong chuyếnbay từ Taipei vào Saigon, tôi thậtsự khôngưa
nỗi những anh Ðàiloan đến với quêtôi nhưlà một
"nhàthổ" mà mụcđích chính là để
giảiquyết sinhlý - dù dưới hìnhthức dulịch (sex
tour) hay cướivợ thì cũngvậythôi. Thựctế là ai ở
Việtnam cũng biết là rấtđông trongsố những dukhách
từ Ðàiloan, Trungquốc, Ðạihàn hay từ các nước Âuchâu
đến Việtnam thayvì Tháilan là do họ sợ AIDS/HIV chứ
đâuphải ai trong bọnhọ cũng đều đến Việtnam để
dulịch hay làmăn mộtcách lươngthiện.
Danhdự của Việtnam, sĩdiện của một dântộc đã và
đang bị những tênlưumanh này chàđạp màsao chínhquyền
và các đoànthể (phụnữ, thanhniên...) khôngcó biệnpháp
hànhchánh nào xửlý kiênquyết hơn với những
tổchức sex tour và những cuộchônnhân nhưvậy? Vì
muốn thoátkhỏi nghèođói, biếtbao côgái Việtnam đã
và đang tiếptục làm những conthiêuthân laovào
chỗchết, bấtchấp tấtcả, mặckệ rủiro.
Bêncạnhđó, phải kểđến chuyện mộtsố
"Việtkiều" bấtlương cùngvới bọn dukhách
sex tour và macô quốctế đang biến Saigon và Việtnam
trởthành một Bangkok thứhai với nhiều hìnhthức lườnggạt
các côgái nhẹdạ, thamtiền, muốn đira nướcngoài đểrồi
trởthành những nạnnhân đángthương của bọn mãidâm,
buôngái, hônnhân tráhình hay tổchức kinhdoanh theokiểu
sex tour. Khônghiểu tạisao Nhànước Việtnam lại
mặccho những tệnạn này ngàycàng lanrộng? "Nghèo
cho sạch, rách cho thơm" - câunói này hìnhnhư đã
lỗithời tại Việtnam, khi mà dollars đang khiến các côgái
Việtnam vốn hiềnhậu, nếtna trởthành những con thiêuthân
mấthẳn lýtrí và đạođức !
Vì vậy mà hômnay, tôi cũng xinđược nói với những
"Việtk Kiều" trởvề Việtnam để "hưởngthụ"
một điều: Nếu trởvề Việtnam bằng một tấmlòng
với giađình & quêhương thì hãy về nhưng xin đừng
về Việtnam để "hưởngthụ", dụdỗ,
lừagạt chính đồngbào ruộtthịt của mình, thậmchí
với những người congái đáng tuổi concháu mình. Ðólà
1 tộiác khó cóthểnào vay mà khôngphải trả, dùđó là
chuyện "ăn bánh, trả tiền!"
Tôi mong đượcthấy hànhđộng từ phía chínhquyền. Tráchnhiệm
giảiquyết 2 vấnđề mãidâm và matúy này hoàntoàn
thuộcvề Ðảng CS & Nhànước Việtnam, nếu dungdưỡng
thì đó sẽlà một trọngtội mà cả dântộc và
lịchsử sẽ khôngthểnào thathứ. Tạisao cứphải
losợ cáigọilà "bóngma" của "diễnbiến hòabình,"
trongkhi thựctế có 2 vấnđề (mãidâm & matúy) hoànhhành
dữdội và đang phánát xã hội, hủyhoại tuổitrẻ
Việtnam thì Ðảng & Nhànước lại chưa kiênquyết
trừngtrị, ngăncấm? Có phải Ðảng & Nhànước
cốtình dungdưỡng? hay có mộtsố cánbộ quyềnlực nàođó
đang dùng 2 loại "vũkhí" " (matúy & mãidâm)
đó làm biệnpháp kinhtài bấtchính nhằm thu lợinhuận
mà bấtchấp tấtcả, kểcả loại tộiác tángtận lươngtâm
nhất? Tôi khôngmuốn tin đólà sựthật, nếu như họ
còn biết họ là người Việtnam.
Saigon khôngthể là Bangkok thứ 2 và congái Việtnam khôngthể
"làmđĩ" khắp mọi phươngtrời nhưvậy được.
Ðira nướcngoài với hyvọng có một tươnglai tốtđẹphơn
là một nguyệnvọng chínhđáng nhưng tôi khôngthể
chấpnhận quanniệm "..."hysinh đời bố,
củngcố đời con" bấtkể đạođức, luânlý như
vậy được! Phụnữ Việtnam luôn là một tấmgương sáng
baođời qua; thếmà hômnay người congái Việtnam nỡnào
bấtchấp tấtcả để đổilấy một mơước xavời? Tôi
rất mongđược lêntiếng kêugọi người Việtnam trongnước
và khắp thếgiới hãy tiếptay ngănchận 2 thảmhọa đang
pháttriển dữdội tại Việtnam để tuổitrẻ và tươnglai
Việtnam của chúngta không bị hủyhoại trong
sựimlặng của cả một dântộc. Nâng cao dântrí,
cảithiện đờisống và luậtpháp nghiêmminh cólẽ là
phươngcách hiệuquả nhất?
Còn một thựctế khiến tôi cảmthấy buồn cho giớitríthức
miềnNam khi thấy họ dườngnhư chỉ locho giađình &
bảnthân mà không đủ canđảm để tranhđấu cho
lẽphải, cho khoahọc & kỹthuật, cho đồngbào của
họ. Họ rất ngại vachạm với Ðảng & Nhànước,
đôilúc họ trởnên hèn đếnmức khôngthểnào ngờđược
họ cóthể tệ đến như ậy! Ðảng CSVN đã trởthành
một gánhnặng mà cả dântộc cứphải ècổ nailưng nuôi
Ðảng để họ mặctình lãnhđạo mộtcách ...màymò
suốt 26 nămqua mà cũng chẳngthấy ai lêntiếng,
thanphiền, phêbình khi họ sailầm, thốinát? Kẻsĩ
miềnNam ngàynay đã khôngcòn ai có đủ khítiết canđảm
như cụ Ðồ Chiểu nămxưa haysao?
Tại thànhphố/ thịtrấn, ai cũng cóthể thấy nhàlầu
và phố mới mọclên nhiềuhơn nhưng ra ngoạiô một chút
là sẽ thấy ngườidân còn nghèolắm, bámvíu mảnhvườn
với thuhoạch rất... "bèo" và bấpbênh!
"Phồnvinh giảtạo" là một thựctế hiệnnay
tại Việtnam. Ðasố ngườidân phải chạy từng bữaăn
thì hỏi làmsao họ quantâm gì đến chuyện tựdo, dânchủ,
môisinh! Xin những người Việtnam sống ở xứngười hãy
nhìnvề Việtnam thựctế hơn mộtchút! Ngàynào
Việtnam còncó lãnhđạo tồi, còncó chiarẻ, thùhận,
còn sựphânbiệt đốixử và kỳthị địaphương thì
Việtnam sẽ khómà cấtcánh!
Bướcqua thếkỷ 21, Việtnam còn biết baođiều khiến
tôi trăntrở...
Hướng Dương
