Bài của Trịnh Nhật
Click
here to read the English version of this writing
Chợt mộtlúc nàođó thấy hồn bơvơ trongđời. Ðứngđó
giữa phốphường đôthị, như đứng đó trong giậnhờn nơi
đáymắt thanhân. Ngườiđànbà khôngcó bàntay thondài
vẫygọi. Ngôntừ hômnay khôngcòngì làmsaymê lòngngười.
Những conđường thànhphố đều chạy vòngquanh. Hứngkhởi
là lúc trănglên trong đêm lạnh, rađi để giãtừ, dấnbước
vào một cuộc hànhtrình lãngmạn:
Ta sẽ rađi, sẽ giãtừ phốthị,
Bỏlạiđây ngàytháng cũ sầubi!
Ta sẽ rađi, suôivề miềnxa vạnlí…
Ðể kiếmtìm em, ngườiyêu thời TháiThuỷ,
Ðể nhìn em cười và hôn em sayđắm…
Ở lànmôi, làmmắt lẫn lànmi…
Chuyếnđi Việtnam mớiđây của tôi là quyếtđịnh đitìm
một "khoảngtrống", đitìm "niềmquên trong
nỗinhớ"…
Bếntàu Sàigòn - TN 2003
Khi ở Sàigòn, tôi đã gặp nữcasĩ Ý Lan trong tìnhcờ (bên
ôngxã mới) tại Saigon Prince Hotel nằm trên Ðường Nguyễn
Huệ. Códịp hỏithăm và nhắclại cho nàng biết đã gặp
casĩ Thái Thanh (mẹ nàng) và Ban GióNam (Ban Hợpca Thănglong cùng
Quáikiệt Trần Văn Trạch) bằngxương bằngthịt lần đầutiên
vào năm 1953 tại Nhàhátlớn Hảiphòng. Chuyến lưudiễn
tại Hảiphòng và Hànội của Ban GióNam nămđó là do Bác
Mẫn, Chủ Quán Ðôthành, Phố Lương Văn Can, Hànội, đứngra
tổchức với sựtiếptay của Bố tôi, bạnthân của Bác.
Ngày Ban GióNam trìnhdiễn ở Hải-pòng năm ba ngày, tôi và
mấy thằngbạn đượccho vào coicọp đềuđều. Thái Thanh,
Thái Hằng và Ban Thăng Long hợpca tuyệtvời. Tôi mê Hoài
Trung, Hoài Bắc vuinhộn qua hàikịch "Ông Ninh, Ông
Nang". Tôi say Khánh Ngọc duyêndáng trong nhạccảnh "Ði
chùa Hương". Trần văn Trạch với mớ tóc dài
bềnhbồng đặcbiệt thờiđó quảlà quáikiệt trong màn tườngthuật
âmthanh cuộc đuaxehơi quốctế. Lại còn giọnghát lênbổng
xuốngtrầm đầy âmhưởng casĩ Pháp lừngdanh Tino Rossi
thờiđó của ông nữa chứ! Ôi một vùng kỉniệm!
Tranh triểnlãm ở Sun Art Gallery - Hànội -
TN 2003
Tại Nhà Vănhóa Thanhniên, Sàigòn, tôi đã nghe Quang Minh
rayrứt hát nhạc Cung Tiến:
Lòng cuồngđiên vì nhớ
Ôiđâu người đâu duyêntình cũ?
Tôi đã ra bãibiển Ðồsơn trên chiếcxe nhà có tàixế láiđi
từ Hànội. Tôi đã thấy bãibiển Ðồsơn, cách Hảiphòng
hơn nửa giờ xe chạy:
Không đi khôngbiết ÐồsSơn,
Ðira mớibiết chẳng hơn Ðồ nhà!
Ðồ nhà tuy có hơi già
Suyđi tínhlại Ðồ nhà vẫn hơn!
Tại Ðàlạt, quê cũ của nhạcsĩ Trịnh Công Sơn, của Lê
Uyên Phương, của nhàvăn nữ Lệ Hằng -- vẫn còn là quênhà
hiệntại của nhàthơ nữ Lệ Khánh "Em là gái trời
bắt xấu" -- tôi đã liềulĩnh đặttay lên “Tráicấm”
của tượng ThầnVệnữ tại Thunglũng Tình-yêu (Vallée
d'Amour), mà:
Nhìn em trong thươngđau: Niềmđau của đá!
Tìm em trong mưa sa: Giọtmưa đỏ lá!
Niềmđau bên "tình" của tôi cũng nặng khôngkémgì
niềmđau bên "nước" của Trần Dần:
Tôi đi khôngthấy phố thấy nhà!
Chỉ thấy mưa sa trên màu cờ đỏ!
Ðámcưới Hànội - TN 2003
Tôi đã từ Hànội lên chuyến xeđò đi Lạngsơn. Ai trong
chúngta mà lại không thuộc những câu cadao dướiđây từ
thuở còn đểchỏm:
Ðồngđăng có phố Kỳlừa
Có nàng Tô Thị có chùa Tamthanh
Ai lên xứ Lạng cùng anh?
Bỏ công bácmẹ sinhthành ra em...
Tay cầm bầurượu nắm nem
Mải vui quênhết lời em dặndò...
Tôi đã lên Ðồngđăng nhưng tuyệt nhiên khôngthấy Phố
Kỳlừa. Phố Kỳlừa bằngxương bằngthịt nằm ngay tại
Thịxã Lạngsơn, cạnh Chợ Kỳlừa. Nàng Tô Thị ở cách
Thịxã Lạngsơn khoảng 2 cây số. Nàng nay khôngcòn dángvẻ
thiênnhiên của một phụnữ bồng con chờ chồng, vì nghenói
bị mộtsố côngnhân khaithác đồđá pháhỏng. Cóngười
bảorằng nàng Tô Thị đã bị chấnthương trong thờikì
Trungquốc 'dạy cho Việtnam một bàihọc' vào cuối năm 1979.
Nay Nhànước đã xửlí và táitạo bằng vậtliệu nhântạo
với vôivữa, ximăng.
Thảmkịch về nàng Tô Thị, người vôtình rơivào cuộchônnhân
loạnluân (incest), đã không để lại trong tôi một triếtlí
đángkể nào, nên chodù:
Tay cầm bầurượu nắm nem
Nhưng chắc khôngđếnnỗi:
Mải vui quênhết lời em dặndò…
Tôi đã ở Hảiphòng hai ngày. Ðã về Ðạimỗ, Hàđông
quêngoại một buổitrưa thămbàcon bên mẹ, mà những người
lớntuổi nay đều đã quitiên, chỉcòn đasố là các em con
cô con cậu của tôi và concái của họ. Tôi ở Hànội được
tấtcả một tuầnlễ. Khi ngồi ôtô trên đường đến
Thụykhuê thăm ngườiquen ở Kháchsạn 'Sommerset West Lake',
ở HồTây, thì mớiđược ngườinhà chỉ chothấy Trường
Bưởi / Chu Văn An cũ cũng ở vùng này. Ðối với dân Hàthành,
là thântrai "mười hai bến nước", ngàynay muốn ănkhách
(hot item) phải hội đủ các điềukiện:
Tóc ánh bạc,
Túi ánh kim
Chim ánh thép!
Hỡiôi! Thấy rõ "thânphận bọtbèo" của mình. Có
gồngmình cho lắm thì chắc cũng chỉ hội đủ được một
tiêuchuẩn. Thôi thì đólà chuyện 'dục' (lust) thuầntuý đãđành!
Nhưng còn chuyện 'tình' (romance) lãngmạn thìsao?
Tôi vẫn bụngbảodạ: "Ngườita đi vào tìnhyêu như
một đứatrẻ". Chưa gặp đốitượng đấythôi! Khi
gặp rồi, làmchủ được contim khôngphảilà chuyện dễ.
Nghệsĩ lại có cáithói thích "Thúđauthương",
"Thà là giọtnước vỡ trên tượngđá...",
"Một phút huyhoàng rồi chợttắt"...
Tội gì, ngu gì phải làmchủ lấy con tim? nhấtlà khi mình
đã gầnkề miệnglỗ, khi bệnhdịch SARS vẫn đedọa hoànhhành,
khi chiếntranh khủngbố trànlan đâyđó…
Khi tìnhyêu đã như trái chín, khi 'vòngtay đã ôm chặt vòngtay',
khi má đã dựa, vai đã kề, để cho 'đôimá đôimôi làm
quen', thì 'bờmôi sẽ níuchặt bờmôi', lửatình sẽ
hừnghực bốclửa, lửadục sẽ bừngbừng bốchỏa. Ðến
giâyphút thầntiên ấy thì niềmmơước cho "chim bướm
traotình" là lẽ tựnhiên trong trờiđất. Trai thì tơtưởng
đến cánh "bướm", biểu tượng cho bộphận
sinhdục nữ, gái thì ômấp lấy cánh "chim", biểutượng
cho bộphận sinhdục nam:
Bướm bay cho hồn ngợpsay
Chim bay cho tình ngấtngây…
Hồn anh say bay theo cánhbướm
Tình em say theo cánhchim bay…
Khi nói về “chim”, các cụta ngàytrước đã có
lờikhuyên concháu:
Chim khôn đậu nóc nhàquan
Trai khôn tìm vợ gái ngoan tìm chồng.
Qua chuyếnđi tìmhiểu sựthật tại chốn ngànnăm vănvật
này, tôi mới vỡnhẽ ra rằng: “chim khôn nay khôngcòn đậu
nóc nhàquan” nữa, mà rằng:
Chim khôn chim ngổngcao đầu,
Bướm khôn bướm đậu vào đầu chim khôn.
Mỗingười trong chúngta đều có cái lído riêng để cómặt
tại Việtnam. Nhà văn Nhật Tiến thì bảo: “Khi bỏnước
rađi, tôi không nói là sẽ không trởvề… Là nhàvăn tôi
khôngthể viết theo những lời đồnđại.” Cựu
Tổngthống Mỹ Clinton thì nhắcnhở: “Chúngta không thayđổi
được quákhứ… Cái mà chúngta cóthể làm là nhìnvào tươnglai!”
Một cặp vợchồng Việtkiều hảingoại nàođó, thì bênhvực:
“Tụi tôi về Việtnam chơi, tiêutiền ở các cửahàng, quánăn,
kháchsạn, và cả tặng tiền cho bàcon tiêudùng là gópphần
vào sựtăngtrưởng cho nềnkinhtế Việtnam đó chứ?”. Ai dám
bảo đây khôngphảilà ýnghĩ thầmkín của “đasố
thầmlặng”?
Riêng tôi, đã nhiều lần về Việtnam kể từ năm 1991 để
thămquênhà, để dựhộinghị, để traođổi giữa các đạihọc.
Chưahề có một ngày nào “đibuôn”, “đixóm”, "đibiaôm”.
Khi nói thế, khôngcónghĩalà, tôi sẽ lênán những người
về Việtnam với mụcđích "đi" nhưtrên. Họ cóquyền
tựdo của họ và tôi sẵnsàng tôntrọng và tranhđấu cho cái
quyềntựdo đó.
Cuộc hànhtrình về quê lầnnày đưa tôi đầutiên đáp
xuống phicảng Sàigòn. Sau đó là đi Láithiêu (nhậunhẹt
với 'hai ngườibạnhọc cũ'), SuốiTiên (gặp lại 'người
em gái hậu phương' về từ Miệt Dưới), VũngTàu (thămlại
'mốitình dangdở' của một người bạnthân)... đã ngồi
ghếbố, ăn quàvặt và uống càphê đá tại Bãitrước.
Ðã đi Ðàlạt ... đã đi CầuÐất, cách Ðàlạt hơn nửa
tiếng xe ôm, thăm một ngườibạn đaubướu ruộtcùng …
khi ở CầuÐất, tronglúc tràdư tửuhậu với nhóm bạnbè
bốn năm người, tôi đãđược một ngườibạn cũ, Hồ Hoàng
Quân, gốc Huế cưdân Ðàlạt, đọc cho nghe, chếnhchoáng
qua hơi men, bài thơ "Ừ thì" anh đã làm từ hơn 40
năm trước:
Ừ thì… em đilấychồng
E trời cũng đến muàÐông
MùaÐông Caonguyên có nắng
Hoa mơ bướm mộng tiễnđưa
MùaÐông Caonguyên mây trắng
Lạytrời sang Xuân rồi mưa!
Ðể em xuôivề nhàngười…
Rượunồng cưới tuổi haimươi
Hoađào hồng bay bỡngỡ
Côdâu nào cười không tươi?
Lạnh rồi em đilấychồng
Ðờingười chín bến mười sông
Muộn rồi em đilấychồng
Ừ thì… nhưthế cũngxong!
Côngtrường Bếnthành - TN 2003
Sau CầuÐất đã về lại Sàigòn...đã bayđi Hảiphòng, nơi
chônnhaucắtrốn của tôi, của Văn Cao, của Nguyễn Chí
Thiện… rồi ra Hànội… rồi vào lại Sàigòn.
Tôi đã đi khắp nẻođường quêhương xưacũ, mà sao:
Quêhương cònđó
Nhưng người vềđâu?
Trở về lại 'Úcđạihại', quêhương 'lưuđầy' hơn
một phần tư thếkỉ, với niềmnhungnhớ chưanguôi, thì
được nghevăngvẳng đâuđây tiếng NàngThơ "La
Muse" vọnglại:
Niềm Ðau của Ðá, ai hay?
Consâu nằmcuộn giấcdài mộngdu,
Trongta tình vẫn mịtmù!
Trong khoảnhkhắc, 'từ ấy…trong tôi bừng nắng nhẹ',
hivọng một mùaXuân sang:
Cuộc hànhtrình hômnay
Em ơi còn dài
Tuổi còn xanh
Mộngđời còn hái
Sợgì giankhổ ngàymai.
Tay trong tay
Ðềuchân ta bước mãi
Khắpphươngtrời
Ðườngxa em đừngngại
Quyết mộtlòng gìngiữ tươnglai…
Trịnh Nhật
Sydney, CuốiÐông MiệtDưới 2003
Click
here to read the English version of this writing
