Bàiviết nầy chỉ là một tuỳbút nhỏ viến tảnmạn về vấnđề nầy, nhưng chủyếu sẽ chỉ đềcập đến mộtsố vấnđề bênlề kỹthuật truyềnthông liênmạng TiếngViệtc và ởđây cũng xinmiễn bànđến luậncứ chínhtrị (được nhànước Việtnam thừanhận) là liênmạng toàncầu cóthế gây phươnghại đến nền anninh quốcgia (?) -- khỏinói ai ở xứngười đều biết đâylà chuyệncười xấuhổ cho nướcViệt vì đầu câuchuyện của ngườiphươngTây khi bànđến internet ở Việtnam: 

-- Hả? Internet ở Việtnam? 200 ngàn ngườidùng trong dânsố 78 triệu người? Tiền truycập hằngtháng mắc hơn tiềnlương bìnhquân của côngnhân Việtnam (trên 30 đô nếu mỗingày truycập 1 tiếng đồnghồ)! Bứctườnglửa (firewall) thaythế bứcmànsắt!  Kiểmduyệt điệnthư!... 

Ðủthứ chuyện đểlàm chủđề cho ngườita chêcười. Khóc lênđi hỡi quêhương yêudấu! Vậy ta phải làmsaođây? Lênmạng, lênmạng... Get online! Get connected!

Khôngcòn nghingờ gìnữa, liênmạng toàncầu ngàynay là một thưviện khônglồ của thếgiới. Ngàynay ai có khảnăng truycập liênmạng là ngườiđó có đầyđủ phươngtiện để nghiêncứu và họchỏi.  Mộttrongnhững lýdo là sáchvở tiếngViệt cầnphải được gấprút đưalênmạng là vì tàitiệu sáchvở Việtngữ trênmạng còn quáít sovới nguồn thôngtin và tàiliệu bằng tiếngAnh. 

Dođó, mộtkhi tiêuchuẩn Unicode tiếngViệt đãđược ápdụng vào côngnghệ thôngtin liênmạng, nướcnhà sẽ phải triểnkhai tiếnhành thựcdụnghoá trên nhiều mặt liênhệ đến sựpháttriển nềnvănhoá nướcnhà, thídụ, một là đưa những tácphẩm cổ bằng tiếngNôm và tiếngHán lênmạng nhưđãkểtrên, những tácphẩm vănhọc, giảitrí, báochí thôngtin, từđiển, các côngtrình nghiêncứu... tómlạilà biến liênmạng thành một thưviện khổnglồ. Tínhcách quymô của côngtrình nầy chỉcó nhànước mới đủ tưcách thựchiện vì kinhphí tolớn và tầmmức quimô của nó -- cũngnhư việc tạođiềukiện thuậnlợi để phổcập liênmạng từ thànhthị đến thônquê, và chiphí thựchiện việcnầy chắccólẽlà ít tốnkém hơn xâydựng thưviện truyềnthống với đầyđủ sáchvở.  Vaitrò của liênmạng toàncầu trong tiếntrình pháttriển kinhtế và xãhội, khôngcần phải bàncải phứctạp, là vaitrò tạora ảnhhưởng tíchcực cótầmmức rộnglớn gấpnhiềulần sovới thưviện! 

Chỉ đềcập tầmmức íchlợi của liênmạng toàncầu trong vaitrò của một thưviện (dùlà Thưviện Sàigòn) là một thiếusót vôcùng. Tạisao? Vì trên liênmạng toàncầu ngườita (bấtcứai trong một xóhẹp nào trên thếgiới nếu có phươngtiện lênmạng truycập) cóthể đọc và tảixuống tạichỗ những tàiliệu quígiá thuộcnhiều lĩnhvực, chẳnghạn bộluật về laođộng của từng tiểubang trong liênbang Hoakỳ -- đâylà thànhquả vàlà sảnphẩm trítuệ của những bộóc đắttiềnnhất trên thếgiới! Ðểlàmgì trong thídụ nầy? Bạn khôngcầnphải sángchế lại chiếcxehơi! 

Ngăncản hay làmchậm sự pháttriển trong lãnhvực nầy là cótội với tổtiên và concháu thếhệ vềsau của chúngta. Cứ thử đặt trườnghợp có hai đứatrẻ trong cùng một hoàncảnh kinhtế và môitrường sinhhoạt và họchỏi giốngnhau trong suốt tuổi họctập của chúng, chỉ khác có một điều là một em có phươngtiện lênmạng, còn em kia thì không. Xin bạn nói cho mọingười biết là theo ýkiến của bạn, tươnglai của em nào sẽ đượcxem là có nhiều khảnăng thànhcông trên đườngđời hơn? Triểnkhai suyrộngra trên quymô quốctế, nước Việtnam của chúngta hiệntại với trìnhtrạng phátriển chậmchạp trong lãnhvực liênmạng sovới nhiều nước lánggiềng, nước nào sẽ có cơmay đècổ nước khác, nướcnào sẽ cần laođộng chântay của nướcnào? Chỉ cần đem những vấnđề này ra dỗ giấcngủ của bạn, bạn sẽ chết sớm vì những cơnnhứcnhối nhồilên trongtim nếu bạn còncó một tráitim.  

Cóngười sẽ lêntiếng: tôi lênmạng chẳngthấy gì hayho và giátrị cả, chỉ toànlà những trangmạng vôbổ. Nếu quảthực cóngười nóiđược câunầy thì chẳngcógì đáng bànluận tranhcải chihết với họ. Tuynhiên câuhỏi giảđịnh nầy gợiý chota biếtrằng có rất nhiều trangmạng vôbổ. Thựcsự trong lãnhvực nào cũngcó cáidưthừa khôngcầnthiết của nó. Nhưng nếu giảdụ có một thưviện nàođó "đóngcửa" muốn tặngkhông cho bạn hết tấtcả số sáchvở hiện có trong thưviện, bạn có ýđịnh khuân vềnhà hết tấtcả số sáchvở của thưviện đó không? Dĩnhiên là không. Bạn sẽ chọnlựa, sẽ đãilọc những sách nào cóích mà bạn ưathích, phảivậykhông? Trong việctruycập thôngtin và trithức bạn sẽ chỉ chọn nhữnggì cóích đốivới bạn dùcho mọi nguồn thôngtin đều  "free" trên liênmạng toàncầu.

Trởlại vấnđề tiếngViệt trên liênmạng toàncầu, chúngta trởlại với thựctế là nguồn thôngtin và tàiliệu sáchbáo bằng chữViệt so với tiếngAnh chỉ là mộtphần rấtnhỏ rất khiêmtốm rất hiếmhoi. Trongkhiđó, bạn cóthể tìm đọc trênmạng những tácphẩm như "War and Peace" bằng tiếngAnh, "Les Misèrables" bằng tiếngPháp,  "Thikinh" hay "Tamquốcchí" bằng tiếngHán, nhưng dườngnhư khôngdễgì tìmrađược bản tiếngNôm của "Cung Oán Ngâmkhúc."  Tôi đưa thídụ bằng "bản tiếngNôm" là muốn nhấnmạnh đến sự thiếusót của tàiliệu vănhoá và vănhọc Việtnam, bởilẽ khibạn "đụngtrận", nghĩalà khi bạn thựcsự cần làmmột nghiêncứu nàođó, bạn sẽ thấy sự thiếusót vôcùng trong việc truytìm tàiliệu bằng tiếngViệt. Thídụ, tôi làm nghiêncứu về nguồngốc tiếngViệt, mộttrongnhững cuốnsách tôi cầntới là quyển "Lịchsử Hìnhthành Tiếng HánViệt" của giáosư Nguyễn Tài Cẩn để thamkhảo, ngoài bảnin trêngiấy ra, tôi khôngcòn cáchnàokhác. Trongkhiđó, nếu tôi cần tìmhiểu về âmđọc của CổHánngữ, thì hầunhư tôi có thể tìmthấy trênmạng những sách Hán cổ "Ngọcâm", "Hánthư"... hay những tạpchí nghiêncứu về âm Hán cổ xuấtbản từ thời thậpniên 1930, 40... và ngàynay trên các trangmạng của Trungquốc và Ðàiloan. 

Những bànluận kểtrên được nêura là để nhấnmạnh đến tínhcấpbách của vấnđề đưa tàiliệu vănhoá Việtngữ lênmạng. Ta khôngthể cứ mãi hãnhdiện về nền vănhoá 4000 vănhiến của nướcViệt trongkhi trênmạng người nghiêncứu về Việthọc chỉ tìmthấy vỏnvẹn trướcsau tàiliệu của vàiba trăm năm vănhoá của nướcViệt là nhiều!

Sự thànhhình tiêuchuẩn Unicode là một bướcngoặc trong tiếntrình pháttriển vănhoá xãhội liênhệ mậtthiết đến sựphổcập của liênmạng toàncầu ngàynay và đâylà thờiđiểm tốtnhất đưa càngnhiều thưtịch Việtngữ lênmạng càngtốt. Nhiều người yêuthích sáchvở vănhoá và vănhọc Việtnam đã và đang cốgắng làm được chuyện nầy, nhưng đasố phải bỏcông ra đánhmáy lại sáchvở và tàiliệu cũ. Cóngười đã bỏra hàngtrăm hàngngàn giờ đánhmáy lại, trongkhiđó ở Việtnam đã chorađời hơn ba năm nay một bộ phầnmềm software VOCR (Vietnamese Optical Character Reader) dùng để "đọc" và chuyểnsang dạng "text" những trangsách được quét (scanned) hay chụp vào máyvitính. Ðasố những người làmvănhoá kểtrên, kểcả những người đang sống và làmviệc tại nướcngoài, không đủ tiền mua bộ phầnmềm VOCR kểtrên vì quámắc: trên 700 đô! Trongkhi software OCR đọc tiếngAnh đều hoàntoàn miễnphí trênmạng hay kèmtheo khi mua máyquét (scanner) dođó sáchvở tiếngAnh trênmạng đã lêntới hàng chụcngàn cuốn! Ðã nghèo còn gặp cái eo. 

Khônghiểu những nhà lãnhđạo vănhoá ở Việtnam họ nghĩgì, tiền quantrọng hay vănhoá quantrọng? Suychocùng là hai sảnphẩm đángkể nêutrên (phầnmềm dịch tiếngAnh sang tiếngViệt và VOCR) là thànhphẩm do chínhphủ tàitrợ, mà tiền là do thuthuế từ ngườidân. Nay dân cần muốn xài lại phải bỏtiền mua... Thànhthử ở Việtnam làm vănhoá vào thờiđại nào cũng khókhăn. 

Cũngmay là Unicode tiếngViệt không do Việtnam sángchế ra, nếukhông thì cũng chẳng ai theo vì chẳngai có tiền để trả cáigiá trêntrời; tốthơn đành xàiđồ miễnphí chokhông!