Lịchbiểu:

(Chữ đầutiên chỉ tên nước, chữ cuốicùng chỉ tướchiệu -- Vương, Hầu, Công. -- 1 hoặc 2 chữ nằmgiữa chỉ tên giònghọ hoặc giatộc đang caitrị. Thídụ: Sở Thanh Vương cónghĩalà: Vua nước Sở - mang tước Vương, thuộc giònghọ nhà Thanh.

Nămthứ. chỉ, trong giaiđoạn lịch sử nầy, niênthứ trịvì của nước nầy. Thới bấygiờ nước Trunghoa chưa thốngnhất, mỗi nước được vua NhàChâu là nước lớnhất phongcho một tướcvị, thốngtrị độclập một vùngđất nhấtđịnh nằmtrên lãnhthổ của Trunghoa ngàynay, lịchsử ghinhận những nước và các triềuđại đángkể trong giaiđoạn lịchsử đang được nhắcnhở tới.)

Châu Uyliệt Vương -- năm thứ 33
Lô Miếu Công -- năm thứ 7
Tần Giản Công -- năm thứ 12
Trịnh Nhu Công -- năm thứ 12
Tống Điếu Công -- năm thứ 1
Sở Thanh Vương -- nămthứ 5
Tề Khang Công -- năm thứ 2
Tấn Liệt Công -- năm thứ 19
Nguỵ Văn Hầu -- năm thứ 44
Hàn Cảnh Hầu -- năm thứ 6
Triệu Liệt Hầu -- năm thứ 6
Yến Mẫn Công -- năm thứ 31
Vệ Thận Công -- năm thứ 12

 

1

NướcTấn (thủphủ TânĐiền, thuộc huyện ĐiểnNhiêu, tỉnh SơnTây), đã từlâu đang bị ba đại giatộc Nguỵ, Triệu, Hàn khốngchế. Vua nước nầy, Tấn Liệt Công, chẳngcógì hơn là hưvị, hìnhthức, nướcTấn tuyvậy vẫncòn là một phongquốc độclập. Vào năm đó, Vua NhàChâu (lênngôi được 38 năm) là Uyliệt Vương Cơ Ngọ, hạlệnh phongchức cho ba người đứngđầu của ba đại giatộc nầy là Nguỵ Kỳ, làmvua nướcNguỵ, Triệu Tịch làmvua nướcTriệu, và Hàn Kiền làmvua nướcHàn. Cả ba kiêmnhậm luôn chức Đạiphu nướcTấn (tươngđương Quốcvụ Quan haylà thủtướng ngàynay). NướcTấn saukhi bị quaphân, nước nầy chỉcòn giữlại một mãnhđất nhỏbé.

TƯMÃ QUANG VIẾT [bìnhphẩm]:

Nhiệmvụ trọngđại nhất của Thiêntử [tức con của Trời, là nhàvua, ngàynay cứxem là tổngthống, là chủtịch nước. Nên nhớ lời của Tưmã Quang đưara dưới quanđiểm phongkiến, khi mang tưtưởng ta cho là phải là hay để ápdụng vào thờiđại hiệnnay dĩnhiên ta phải đứng trên một quanđiểm khác mà lậpluận, thídụ với những quanniện hiệnđại nhưlà dânchủ, tựdo. dchph] khôngthể vượt rakhỏi việc tuânthủ lễgiáo [nếu ápdụng theo quanđiểm ngàynay, cóthể xem kháiniệm nầy tươngđương với luậtpháp -- laws abidden head of state. dchph], mà trong lễgiáo, quantrọngnhất là quanvị [côngchức, public officials. dchph], trong các quanvị quantrọngnhất là danhphận.

"Lễgiáo" làgì? Lễgiáo chínhlà kỷcương. "Quanvị" là gì? Quanvị chínhlà vua, quan, và dân. "Danhphận" là gì? Danhphận chínhlà quantước trong mốiquanhệ địavị trong chínhquyền.

Trong một nước có hàngvạn hàngtriệu conngười và tấtcả chỉ bị một người ngồi chótvót trên cao thốngtrị, mặcdù là trong vôsố hàng triệu congngười kia, có biếtbaonhiêu người võcông cáithế, có biếtbaonhiêu ngưới tàitrí đứcđộ vẹntoàn nhưng aiai cũng bằnglòng chấpnhận phụctùng sựcaitrị của người kia, nhậnlãnh làm mọi nghĩavụ của mình.

Nguyênnhân vìđâu? Chính tại cái "lễgiáo" và "kỷcương" nghiêmminh. Dođó, Thiêntử thốngngự tamcông (quancấp tểtướng [tươngđương thủtướng ngàynay. dchph] và các quancấp cao hơn chứcvị tểtướng), tamcông thốngngự vua của các nướcphongquốc, tứclà những nướcchưhầu [nước được Thiêntử bancho. dchph]. Vua của những nướcchưhầu thốngngự đạiphu (tức quốcvụquan [tươngđương thủtướng và hộiđồng bộtrưởng của các nước nhỏ. dchph]), đạiphu caitrị ngườidân. Đâylà một guồngmáy kếtcấu chặtchẻ nhau, sựthốngtrị được đặtra cólớp cólang, đâurađó, quanlớn chiphối thầnndân, bầndân chấpnhận sựchiphối nầy của kẻ quyềncaoquýtrọng. Quanchức lớn saibảo quan nhỏ và dânthường, như taychân tuânlệnh bộóc, như nhánhlá chiphối thânrễ. Quannhỏ dânhèn tuânlệnh quanlớn, như taychân hầuhạ thânthể, như cây nhánh bảovệ?hân rễ. Có nhưvậy, trêndưới đâurađó, nướcnhà mới bìnhyên trịvì. Dođó tôi đặcbiệt nhấnmạnh ýtưởng: tráchnhiệm trọngyếu của Thiêntử là khônghtểnào vượtquá Lễgiáo.

Ngàyxưa khi Cơ Xương viết lờitựa cho quyển Dịch Kinh, tiênsinh đã chorằng Càn (Dương) Khôn (Âm) chiếmvịtrí caonhất trong vũtrụ. Khổng Tử giảithích là:

-- Trời tônquý trêncao, đất thấphèn bêndưới, âmdương đâuđó đãđược địnhrõ. Kẻ caoquý tự nó là caoquý, kẻ thấphèn thì tự nó là kẻ thấphèn, mọisự đâuđó đãđược địnhrõ.

Khi viết nhưvậy là ngài đã cốý nhấnmạnh mốiquanhệ vaitrò của quânvương, quanlại, vả thầndân, cũng giốngnhư mốiquanhệ của trờiđất, khôngthểnào thayđổi được. Dođó trong quyển XuânThu khi ngài ghichép lịchsử đã cốý hạthấp giátrị của các vị vua của những nước phongquốc và nângcao tínhtônquý của Thiêntử, chodù vị contrời nầy có bấttài đimấy chăngnữa, ngài cũng đặtđể vịvua này lêntrên tấtcả các vuachưhầu. Việc nầy đủ đểcho chúngta thấyrằng vịthánhnhân (chỉ Khổng Tử) đã đặtbiết nhấnmạnh đến quanniệm mốiquanhệ giữa vuatôi mộtcách mậtthiết. Trừphi gặpphải trườnghợp hônquân bạochúa như Tỉ Lữ Quý (vua Kiệt đờiHạ) và Tử Thụ Tân (vua Trụ đờiThương), hoặclà gặp trườnghợp có những đấngminhquân hiềntài như Tử Thiên Ầt (đờiThang) Cơ Phát (đờiVõ) đã lôicuốn muôndân trămhọ đỗxô về vì ÔngTrời đã bancho những vịvua nầy một sứmệnh caocả -- có nhưvậy mối quanhệ vuatôi mới cóthể sửađổi được. Nếukhông, danhphận giữa vuachúa, quantước, dânthường baogiờ cũng phảiđược gìngiữ chặtchẻ chodù ngườita cóphải hysinh tínhmạng của mình để bảovệ giềngmối danhphận nầy.

Xétlại chuyện thuởxưa, giảdụ nếumà Tử Khải (bàohuynh của Tử Thụ Tân) thaythế Tử Thụ Tân (vua Trụ) lên làmvua, triềuđại nhàThương đã không bị diệtvong, mốivinhhiển của tổtiên Tử Thiên Ầt (vua Thành đờiThang) xứngđáng nhậnlãnh sứmệnh mà ÔngTrời đã bancho. Giảdụ nếunhưmà Ngô Quý Trát lên làmvua nướcNgô, giỗkỵ tổtiên, Ngô Thái Bá sẽcòn đượchưởng mãi hươngkhói. Nhưng đốivới Tử Khải và Ngô Quý Trát thà cứ đểmặc cho nướcnhà bị diệtvong chứ khôngchịu nhận ngôivị nhàvua. Họ làm nhưthế bởilẽ họ chorằng mốiquanhệ vuatôi khôngthểnào phávỡ được. Dođó, trong lễgiáo mốiquanhệ quanvị khôngthể sửađổi được.

Ýnghĩa đúngđắn của lễgiáo là phânbiện rõràng mốiquýhèn, thânsơ, là dùng để phânbiệt phảitrái, xửtrí mọiviệc. Cầnphải kiêntrì giữvững giềngmối danhphận , cónhưvậy tìnhthế mớiđược ổnđịnh. Danhphận có ổnđịnh mới làmcho ngườita tuânthủ mệnhlệnh, quanvị có ổnđịnh mới làmcho ngườita chấpnhận hiệntrạng, sauđó trêndưới mớiđược rõràng, thứtự tựnhiên được địnhthành, đây mới đúnglà nộidụng chủyếu chứađựng trong quanniệm lễgiáo. Nếunhưmà tínhnghiêmchỉnh của danhphận và quanvị bị đảolộn thì làmsao lễgiáo tựnó cóthể tồntại được? Thờixưa Trọng Thúc Vu Khê nướcVệ, đốivới quốcgia lậpđược kỳcông (khi nước Tề tấncông nướcVệ,, hai nước giápchiến tại TânVinh, naylà huyện Đạidanh, tỉnh Hàbắc, quân Vệ đạibại. Một thườngdân tại TânVinh tênlà Trọng Thúc Vu Khê triệutập dânbinh, đánhtrả đuổichạy quân Tề, cứuđược quốcvụquan đươngquyền nướcVệ là Tôn Lương Phu.) NướcVệ trọngthưởng Trọng Thúc bancho ôngta một ấp nhưng Trọng Thúc khôngnhận, nhưng lại muốn vua Vệ chophép ông sửdụng một giảilụa đỏ để đeotrên cổ ngựa, một việc mà chỉcó  giaicấp quýtộc mớiđược làm. Khổng Tử chorằng, thàlà bancấp cho người nầy thêm nhiều ấp, nhưng khôngđược chophép người nầy sửdụng giảilụa đỏ để đeolên cổ ngựa là biểutượng cho địavị và danhphận, khôngthểnào tuỳtiện banphát cho bấtcứ ai. Đâylà tráchnhiệm của quânvương, nếunhư không giữvững nguyêntắc, nướcnhà cóthể vì đó bị diệtvong.

Vào thờiđó, vua nướcVệ rất mongmỏi mờiđược Khổng Tử vềtriều làmđạosư tốicao, Khổng Tử đềra "Chínhdanh Chủnghĩa", chorằng danhphận nếu khôngđúng, lòng ngườidân sẽ bấtan, khôngbiết sẽ xửsự nhưthếnào. Giảilụa đỏ dùng để đeolên cổ ngựa chẳngqua là một thứ đồtrangsức màthôi, nhưng Khổng Tử trântrọng nó, dùng nó để minhđịnh địavị giaicấp, thoạtxemqua chỉlà chuyệnnhỏ, nhưng Khổng Tử đã đặtđể nó lên hàngtrọngđại. Lýdo là danhphận, quanchức nếunhư bị đảolộn, trậttự trêndưới sẽ khôngđược giữgìn.

Bấtkỳ sựviệc nào cũng bắtđầu từ chuyệnnhỏ mà làmlên tới những sựnghiệp kỳvĩ. Thánhnhân (Khổng Tử) đã suyngẫm về chuyện nầy và chorằng mọiviệc phải chúý xửlý từ chitiết nhỏnhặt. Cáchnhìn của một ngườibìnhthường khôngđủ sâusắc, thường tớikhi xảyra chuyệngì rồi mới sửađổi. Chuyệnnhỏ rasức ít mà làmđúng baogiờ cũng gặthái nhiều hiệuquả. Chuyện sửađổi là đã gâynên tìnhtrạng taihại, chodù có đemhết sứclực ralàm, cũng chưachắc là sẽ thànhcông. Sách DịchKinh có viết: "Lí sương kiên băng chí." Sách Thư Kinh viết: "Nhất nhật nhị nhật vạn kỷ."  Chínhlà muốn chỉvề hiệntượng nầy. Chonên tôi đặcbiệt nhấnmạnh: phươngpháp quantrọngnhất dùng để ổnđịnh quanvị là chínhdanh.

Từ thờiChâu Vua Cơ Hồ (vị vua thứ 10, tức Lệ Vương), 

(còntiếp)